Абрад Пахавання Стралы – адна з апошніх апораў надзвычайнай архаікі, што захаваліся да нашых дзён на Гомельшчыне. У вёсках Веткаўскага рэгіёну Стралу хаваюць на Ушэсце. Сам абрад звязаны з выкліканнем дажджу, адвядзеннем маланкі ад вёскі, просьбамі людзей аб здароўі і добрым ураджаі. Нашыя супрацоўнікі 13 чэрвеня, на Ушэсце, наведалі вёску Пералёўка Веткаўскага раёна.
У Пералёўцы Пахаванне Стралы пачыналася з пераносу Свячы – абрадавага комплексу, які складаецца з іконы і самаробнай адмыслова ўпрыгожанай свечкі, якія ў пэўны дзень (у нашым выпадку – на Ушэсце) пераносяцца з адной вясковай хаты ў іншую. Але апошнім часам Свяча знайшла тут сталы прытулак на Покуці ў адной з хат, бо насельніцтва вёскі паменела, і ўжо няма каму падтрымліваць традыцыю.
У нас не атрымалася трапіць на ранішнюю службу, якая з’яўляецца абавязковай на Свячу: мы прыехалі ў Пералёўку акурат тады, калі жанчыны ўжо сядзелі за святочным сталом і збіраліся пакрысе ісці хаваць Стралу. На ганку хаты нас сутрэла Рэгіна Гамзовіч – журналістка, якая даўно цікавіцца і даследуе захаванне старажытных абрадаў і амаль кожны год прыязджае ў Пералёўку.
- Яны б ужо забыліся гэтыя песні, і ўсё на свеце забыліся, - распавядае спадарыня Гамзовіч пра тутэйшых жанчын. – Але тут ёсць былая настаўніца Лідзія Ільінічна Малашэнка. Яна з’язджала з вёскі, але яшчэ з дзяцінства па гэтых свячах (у Пералёўцы іх некалькі – заўв. аўт.) хадзіла са сваёй бабуляй, і служыць зараз за папа. Яна не спявачка, але, тым не менш, спявае і, як настаўніца, разумее каштоўнасць усяго гэтага.
Пералёўскае Пахаванне Стралы вылучаецца тым, што тут напрыканцы абраду хаваюць у жыце ляльку, якую тут яшчэ называюць Вясной, а таксама Аберагенам (ад слова “абярэг”). Паводле слоў Рэгіны Гамзовіч, гэты архаічны звычай захаваўся да сённяшняга дня на тэрыторыі Беларусі толькі тут.
У астатнім жа абрад праходзіць амаль так, як і ў іншых вёсках. Змены, якія ў ім сёння адбыліся, звязаны, хутчэй, з невялікай колькасцю ўдзельнікаў. Так, счэпленыя за рукі жанчыны ідуць са спевамі ад хаты, дзе захоўваецца Свяча, а не з розных канцоў вёскі, як раней. Не спыняюцца і не водзяць карагоды каля хат, а з хат не выносяць мёд-гарэлку і не частуюць удзельнікаў. Бо няма каму. Тым не менш, да абраду далучаюцца некаторыя жанчыны, паўз хаты якіх ідзе працэсія. Карагоды сёлета, канешне ж, вадзілі, але толькі на адзіным па шляху скрыжаванні, а таксама непасрэдна ў жыце, дзе хавалі ляльку.
Маленькая ўдзельніца Хрысціна нясе наперадзе шэсця абрадавую ляльку.
Першымі ў жыта ідуць дзеці.
За дзецьмі - дарослыя…
… і пачынаюць вадзіць карагод у жыце.
Пасля капаюць ямку, каб пахаваць ляльку.
Ямку засцілаюць анучкай, кладуць ляльку, а зверху - грошы, а ямку закопваюць. Вялікае гора будзе таму, хто выкапае пасля грошы і забярэ сабе.
Над "магілай" робяць невялікі "шалашык" з калосся, што расце вакол яе. Кожны з поля бярэ сабе некалькі каласкоў, каб паставіць іх на Покуці ў хаце.
Потым у жыце пачынаюць качацца дзеці, каб быць здаровымі ўвесь год, каб не балелі спіны.
А за імі - і дарослыя.
А пасля ўсе ідуць з поля з песнямі, з прыпеўкамі пад гармонік.
Танцы пад гармонік каля мясцовай крамы.
Трэба адзначыць, што Стралу пачыналі “вадзіць” па вёсцы, пачынаючы ад Вялікадня: спявалі стрэльныя песні, вадзілі карагоды на вясковых вуліцах. Ключавы ж момант – Пахаванне Стралы – сёлета можна было назіраць на Ушэсце ў вёсцы Казацкія Балсуны, дзе таксама прысутнічаў наш навуковы супрацоўнік Генадзь Лапацін, а яшчэ ў вёсках Неглюбка і Стаўбун.
