Этот день в наших деревнях называют: Уваскрэшанне Хрыстова, Паска, Пасха и еще — ВЯЛІКДЗЕНЬ.[1]

На наш взгляд, именно в последнем слове наиболее ярко проявляется все величие этого дня и осознание носителями традиции его места в своей жизни.

Мы калісь у бабы пыталі: “Баб, чаго Вялікадня?” Яна гаворя: “Вялікадня. Гасподзь жа даў Вялікадня. Дак, прымецця, які дзень вялікі. Самы вялікі дзень па-божжаму. Тыя дні — малыя, а еты дзень такі, ужэ, бальшы. І ўсе гаворяць: “Госпадзі! Святоя Вялікадня прышло!”[2]

К этому дню по-особенному прибирали в домах:“А было ж — масты не мылі ад Вялікадня да Вялікадня.[3]В Красных углах снимали “чарнабрывікі” и вешали самые красочные рушники.[4] И таким же образом переодевали “Свечи”, как, например: “К Паске пераадзену. Патом первы Пятроўскі пост будзя, патом пераадзену ў галубоя, а тады — Спасаўскі пост, і апяць я перадзяю, у міня штук пяць плаццяў, а патом — Пакроў, як і к Паскі — у белая. А чорная — у первы дзень паста (Вялікага). Толькі на Вялікі — чорная, а Спасаўскі, Пятроўскі — у галубы, розавы, сірэневы”.[5]

К этому дню готовили самую красивую одежду и покупали обновки:

Матка, то яйцы пазбірая, павязе ў Гоміль, штоб жа плацці былі, па хустачцы купя каждаму, пяцера ж нас, усім жа нада. “Мы, — гаворя, — будзім у старым, а вам новінькая нада к Вялікадню”. Садімся разгавеімся на Вялікадня, кажды сваё зная. Сундукі такія былі. Мы паложым. Я сваё, і платочык, ці тухклі матка купя. Матка: “Разгавейцісь, штоб не абкапалі і не абдзелалі”. Наряджаімся, кажды сваё. Ваня наш быў такі, як Сярёжка, падхаласцячок, у яго рубашка, у яго брюкі былі, картуз. Як туклі плахія, туклі купя. Большаму лучшая нада, тада Машы, тады мне, тады Тусі, тады Ягорку. Меньшаму і большаму, ета лучшы усіх. Вон, перад Вялікаднём — Благавешчанне. Баба: “Сёння — Благавешчанне. Можа, ніхай надзенуць?” Матка: “Ня нада! Вялікадня ё Вялікадня! Ета Гасподні празнік. І ета Гасподні, но ета к Вялікадню шыта.” І не надзявалі”.[6]

Этот день сравнивали с приходом Иисуса Христа на землю: “Паску чцылі очэнь. І пост. Тады не дае матка нічога жырнага: бульбачку, капусту, агурэц. Паску ждом: як усё адно — Бог з неба сойдзя!”[7]

От этого дня ждали подарков, как-будто от самой Весны. По этим подаркам определяли свою судьбу и свое место среди людей:

Ой, на Вялікі дзень, на Вялікадня

Ой, вясна-вясна, што ты вынясла?

Ой, люлі люлі, што ты вынясла?

Што ты вынясла, карабель яец.

Ой, люлі люлі, карабель яец.

А ўсем дзетачкам па яечачку,

Ой, люлі люлі, па яечачку.

А сіротачцы да ніводнага,

Ой, люлі люлі, да ніводнага… [8]

Этот день уравнивал между собой и православных, и старообрядцев, и католиков, которые жили в соседних деревнях. Для наших деревень, очень разных в конфессиональном плане, это было очень важно, поскольку церкви были не повсюду, как, например, в Ухове или Стором Закружье:

“Ва Ухова жылі более шляхта, ну, і жылі мужыкі. Шляхта — эта католікі. Такіі ж самыя, як мы, тружанікі, работалі. У нас быў касцёл. Ні цэрква — а касцёл. Касцёл — эта шляхетскае. Быў і стаяў касцёл, туда, к Сажу, на высоткі. Красівы. Я шчэ помню, туды бегалі мы, ну, ужэ, ён не работаў, у трыццатым гаду. А ў Рэчках была цэрква. Сюды, ужэ, мужыкі ездзілі, паску пасвяціць, а этыя ў свой касцёл хадзілі. Яны не запрышчалі, можна і мужыкам была схадзіць. Яны малілісь па-польскі”.[9]

Цэрквы не было, дак у Вылева дзвенаццаць кіломітраў нада была хадзіць, ілі ў Свяцкую. А Свяцк — там, ужэ, стараверы. Но там свяцілі хлеб, сначала свяцілі нам, праваслаўным, а патом, ужэ после нас стараверам хрысцілі, мы шчэ бегалі”.[10]

Время Воскресения Христова осознаецца как Ритуальное. Считаецца, что ночь перед этим днем проведенная около Плащеницы, равна тому, как если десять лет ходить в церковь. Человек, который родился в этот день будет непарным, потому что “дзева Марыя непарная была”. А тому, кто в этот день умер, простятся все грехи. “У гэты дзень, — говорят жители наших деревень, — Гасподзь пасвеця ўсё. Паска — вынось на крышу палажы хлеб — Гасподзь пасвеця ўсё. У эты дзень Ён свеця ўсё”. Так сама і на Крашчэння — ваду. Яна гаварыла: “На Крашчэнне вада ўсюды свячоная. Бог свеця, вот, ідзі набяры ў возерцы ці рэчачцы — будзя свячоная”.[11]“Баба гаворя, вот, у цэркву далёка, тады ж у нас на Амяльном не было, у Свяцкую хадзілі за сем кілометраў да ў Вылява, кілометраў дзесяць, дак баба гаворя: “Бог усё свеця. Давайця вынясім”. І выняся на табурэтку, паклодзе, засцеля палаценцам. Пастаіць там с поўчаса, баба і кажа: “Ну, усё. Бог пасвяціў ужо ўсё. Бог на свеце ўсё свеця. Эта, думаеця, папы? Бог тры разы махне свячонай вадой, і ўвесь свет, усю зямлю асвеця”. Бог на небі хрэстам махне ў ваду пасвяцёнаю і махне, і ўвесь свет, усю зямлю, зямны шар пасвеця”.[12]

Некоторые из ритулов этого дня, по мнению жителей наших деревень, благоприятно сказывались и на здоровье, и на успех в делах на протяжении всего следующего года, как например: “Када после службы светят паску і яйца, то абычна дзелают крэсны ход вакруг цэркві, і ўсе людзі спешат, ні то шта ані нармальна ідут, а ўсе спешат, абганяют друг друга, чуць лі ні ўперод бацюшкі бегут, а бацюшка очэнь быстра ходзя кругом цэркві тожа. І ўсе стараюцца друг друга абагнаць. Міне эта заінцерэсавала, і я спрашываю ў старых людзей, гаварю: “А чаго вы так спяшыця? Чаго вы абганяіця ўсех?” Яны гаворяць, што нада быстра біжаць вакруг цэркві, штоб не балелі ногі. А патом усе запаліваюць свечкі, і штоб патом эта свечка гарэла, када свецяць паску і яйца. Вот, іе ставяць абычна, хто ў руках дзержа, а хто ў паску ўстаўляюць, яна гарыць. І нада, штоб када паску свяцілі, штоб яна тожы гарэла, і штоб эта свечка гарэла да самага дома. І, вот, напрымер, пасвіцілі сначала первы ряд, каторы стаіт сразу, он жэ патом дальшэ праходзя, бацюшка, а це сразу, ні дажыдаюцца, пака он полнасцю абайдзёт, і пасвеця ўсю паску, а, напрымер, пасвяцілі ў каго, он сразу сабіраіцца і бігіт бігом дамой, бігом, бігом, бігом. Для таго, старыя людзі гаворят, штоб цэлы год ўсюдых ўспіваў. Я задавала вапрос: “А пачаму ўсе з цэрквы так бігут дамой прама з этай свечкай?” очэнь быстра: настолька, што тожы па дароге абганяют друг друга із паскай, із яйцамі пасвіцонымі — усе ж с сумкамі бігут: свецят і тварог, і зірно, када паску свецят, і што-та із мяснога. Ну дак, ані гаварят: “Эта для таго біжым, штоб патом успіваць усё здзелаць цэлы год. Штоб ты ўпеў за дзень усё здзелаць і рана ўставаў”.[13]Примечательным в этом отношении считался и второй день Паски. Сдесь следует отметить, что в некоторых деревнях ветковского района именно с этого дня начили “гукаць вясну”, т. е., исполнять песьни и хороводы весеннего цикла. И, как вспоминают наши собеседники: “На ўтары дзень Паскі, як кончыцца служба, тады крэст цалуюць, дзеўкі крэст пацалуюць і бігаць, штоб первымі на ўліцу выбігці і запець вясну, штоб голас быў харошы.[14]

Пасхальные блюда считаются не только праздничной едой, но и являются своеобразным вымерением красоты, избранности, чистоты, святости. Подтверждая последнее, пасхальное яйцо, подаренное нищим, приравнивают к двенадцати молитвам. Освещенные в церкви, они являются своеобразным измерением красоты, избранности, чистоты. Освещенные в этот сохраняются напротяжении годаи используются в самых разнообразных обрядах: домашних и лечебных, земледельческих и животноводческих. Скорлупа от пасхальных яиц, если ее рассыпаць на чердаке над Красным углом, предохраняла дом от пожара. Чтобы уберечь жилье от клопов и тараканов, скорлупу зосовывали в щели в стенах. Чтобы уберечь будущий урожай от червей и медведок, скорлупу от пасхальных яиц вместе с косточками и крошками с пасхального стола закапывали на огороде. С этой же целью при посадке картошки в первую борозду клали “масольчык” с пасхального стола. Для увеличения приплода скорлупу от пасхальных яиц подмешивали в корм домашней птице и скотине. Женщине перед родами и скотине перед окотом давали кусочек паски.Чтобы избаваиться от бородавок, больное место смазывали осященным салом, а чтобы из глаза выскочила порушинка необходимо было вспомнить имя человека, с которым за пасхальным столом поделился яйцом. Связь этого дня с земледелием прослеживается и в обычае не пить во время пасхального обеда воды, чтобы во время жнива не мучала жажда, а так же в примете “Калі на Вялікдзень раса, сей проса” и др. В заботах о домашних животных считали необходимым вытопить печь “досвітку”. Это, чтобы корова не осталась яловкой. А чтобы корова не была бодливой, ее выгоняли на пастбище обязательно до этого дня — в Вяликую Суботу.

Даже солнце в этот день особенное. Оно“лікуіцца”. Им любуются: “Хадзілі — глядзелі, як лікуецца сонца на Благавешчанне і на Паску — і красным, і зялёным цветам. Лікуецца, во такімі стоўбічкамі красівымі. І ў сваём двары выходзілі глядзелі”.[15] Им любовались и видели в его игре Божеское проявление: “На Паску сонца іграя. Мамка будзя ўсіх — выходжаім. Я і хазяіну і дзецям гаварыла. Вот жа ж, ёсць, наверна, што-та Божая. Мамка усягда гаварыла: “Мая дачка, пашлі!”[16]

Солнце

1.На Пасху выдзі пасматры, як сонца іграе. Будзеш сколькі хацець, столькі стаяць. Яно ўсё іграе ўсякімі волнамі. Пасмотрыш — і якая красацішча! І хоць стой да абеда.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Мельниковой Марии Герасимовны, 1924 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1992 г. Т. 62. Л. 4.

2.На Пасху сонца красуецца. Прыдам з цэрквы, усякімі цвятамі пераліваецца, так і бурліць: і зялёныя поласы, і розавыя. І такая радасць. Сонца радуецца і зямля.І радуяцца людзі.

От ж-цы д. Жгунь Добрушского р. Сидорцовой Анны Харитоновны, 1918 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1998 г. Т. 76. Л. 22.

3.На Паску сонца гуляе. Еслі толькі ўстаеш і глядзіш на сонца. Сонца пачынае гуляць. І тады глядзяць, еслі не пасмурны дзень. Еслі сонечны, сонца гуляе разнымі цвятамі: і зелена, і салатава, і розава, і красна.

От ж-цы д. Перелевка Ветковского р. Машковской Веры, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 57. Л. 24.

4.А патом усе ідут, гаварят: “Вы ж пасматрыця на сонца. Як сонца радуіцца на Паску”. Што асобыя блікі такія ў сонца. “Сонца іграя”, — гаварят. Гаварят: “Сонца на Паску іграя”.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Ковтуновой Раисы Петровны, 1961 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 131. Л. 3.

5.Сонца іграя рана. Эта ўсігда мой хазяін ранінька ўстае: “Во, ужэ сонца іграя! Уставайця, дзеці!”

От ж-цы д. Давыдовка Гомельского р. Киселёвой Клавдии Антоновны, 1929 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т.4. Л. 17.

6.На Вялікдзень выходзя мама, сонца ўсходзя, і нас выводзіла, што гуляя сонца. Сонца іграя, уродзе, і кругамі.

От п-ки из д. Гаристый Ветковского р. Громыко Анны Андреевны, 1925 г.р., зап. Лопатин Г. И. В 2006 г. в Ветке.Т. 64. Ар. 28.

7.На Благавешчаньне і на Паску сонца грае. У Чысты Чацьвер, там далжно быць такое – цёмная пляма, на сонцы. Казалі – зьмяя. Нам хросная паказвала ў дзецтві: “Анют, хадзі сматрэць!” Мы бегалі. “Анют, хадзі паглядзі, як сонца са зьмяёй б’ецца!” Ета нада глядзець перад закатам. Мы стаялі ўсё, глядзелі.

От ж-цы д. Казацкие Болсуны Ветковского р. Гутор Марии Васильевны, 1956 г.р., родом из д. Антоновка Ветковского р., зап. Романова Л.Д. в 2003 г. Т. 99. Л. 76. Ад ж-кі в. Казацкія Баўсуны Веткаўскага р. Марыі Васільеўны Гутар, нар. у в. Антонаўка Веткаўскага р. зап. у Ветцы Л.Д. Раманава. Сш. 99. Ар. 76.

Измерение святости

1.“Скажы мне праўду як Вялікаму дню ў вочы”.

От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 117. Л. 117.

2.На Вялікадня прашчэнія прасілі адзін у аднаго: “Прасціце мне! Бог просіць”.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Гриньковой Анны Григорьевны, 1921 г.р., зап. Романова Л.Д. в 1998 г. Т. 56. Л. 84.

3.У мяне адкрытая душа. Я не магу, штоб чалавеку, бряхаць. Я не магу чалавека выгнаць без дзела. Еслі ўжо пачне мне плетуханіць. А ў мяне душа адкрытая, як у цэркві после Вялікадня Царскія варата. Я, вот, із душы сваёй вазьму, скажу чалавеку ўсю праўду. А Царскія варата, ета, як пряпяюць “Хрыстос васкрэс”, расчыяняюць Варата, і мужчыны могуць заходзіць, бабы, дак, не. Дзевачк маленькіх носяць, як родзяцца. Ета—Праводная скрасення. Іх прычасчаяць, маленькіх. І адкрытыя варата. А тады, ужэ, шэсць нядзель яны будуць адкрытыя, да Ўшэсця, тады закрываяць Царскія варата — пашоў Ісус Хрыстос на неба.

От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 117. Л. 107.

4.Хто пераначуе перад Паскай у цэркві возле плашчаніцы, любы чалавек – дзесяці гадам раўняецца хадзіць у цэркву. Так Богу ўгодна.

От ж-цы д. Хальч Ветковского р. Параевой Марии Денисовны, 1939 г.р. зап. Романова Л.Д. в 2002 г. Т. 97. Л. 100.

5.На аброк — эта на плашчаніцу носяць. Еслі ты абракаішся на што такое, штоб Гасподзь табе памог, дак нясеш. Плашчаніцу выносяць перад Пасхай, так кладуць — то рушнічок, то платочак. Абракаюцца — ніхай Гасподзь памагае ва ўсём.

От п-ки из д. Бартоломеевка Сержантовой Марии Ивановны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2000 г. в Ветке. Т. 53. Л. 85.

6.Еслі радзіўся на бальшой гадавой празнік, эта очэнь дзіцёнак нішчасны. І на Паску, кагда памер, Бог забраў, і па ім нічаво не служаць. Толька паюць “Хрыстос васкрэсь із мертвых мертвы”.

От ж-цы д. Буда Жгунская Матвеенко Татьяны Васильевны, 1928 г.р., родом из д. Ларищево Добрушского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Т. 31. Л. 32.

7.На Вялікадня памерці, ета ня сільна добра, і не хаваюць, і плакаць трудна. У нас саседка памерла на Вялікадня, дак і нам было горя, і ім — горя, ляжала. Чагось на Вялікадня не хароняць. Харошага німа. Нарадзіцца, дак ета ж і сам Гасподзь нараждаіцца. Ета харашо. А паміраць — цяжола.

От п-ки из д. Старое Закружье Ветковского р. Кужельной Прасковьи Сергеевны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. в Ветке. Т. 121. Л. 104-105.

8.Гаворуць так, што ета дастойны тэй чэлавек, каторы на Вялікадня памрэ. Патаму шта дзверы адкрытыя. Гасподзь адкрывая дзверы. Хто дастойны, таму Гасподзь адкрывая дзверы. А я, напрымер, нідастойна… вот, адкрытыя, ета шэсць нядзель адкрыты вароты етыя… вот, Ленка прайшла, а я — грэшная, я ішла, мне вароты закрылі. Патаму шта я ні дастойна была ісці. Ні ўсім адкрываюцца вароты. Хто ўгодны Богу, тому вароты адкрывая Гасподзь. А хто не ўгодны — тому не адкрывая. А еслі ні ўгодны, ні сматра, што ён на Вялікадня памёр, яму закрыліся вароты.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Гончаровой Евдокии Ефремовны, 1919 г.р., зап. Лопатин Г. И. в 2008 г. Т. 126. Л. 4.

9.Памерць на Паску, там не мучаяць, сразу варата аткрываюць.

От ж-цы Гомеля Коноваловой Валентины Михайловны, 1955 г.р. (приводит по рассказу своей бабушки , родом из д. Хлусы Ветковского р.), зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Т. 64. Л. 16.

10.Еслі памёр на Вялікадня — уродзе, харашо, гавораць. Пака шчэ рай адкрыты. Гасподзь, можа, ў рай яго вазьмёць. Так я чула ад верушчых людзей. У нас памёр мужчына на трэцці дзень Пасхі. “Во, бачыця, харашо! Эта ж он памёр, как раз усё… ” Адпяваць — па ім паніхіда не адпяваіцца, там, моляцца, такія пасхальныя песні, а панхіду нільзя адпраўляць. Эта святая нядзеля после Пасхі: зачыць, не адпраўляіцца паніхідка па пакойніку.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Маевской Марии Петровны, , 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Архив автора.

11.Еслі памірая чалавек да Паскі, перад Паскай, Вароты Царскія ішчо ні адкрыты. А кагда ўжо Паска наступіла, чылавек умірая, ён, ужо, уходзя ў Царскія вароты. Так гаварылі старыя людзі. У Хальчы[17] ад старыкоў я слышыла ета.

От ж-цы п. Станки Ветковского р. Левшуновой Валентины Васильевны, 1938 г.р., зап. Лопатин Г. И. В 2008 г. Т.128. Л. 3.

12.Мая мамка гаварыла: “Вот, мая дочанька, на Пасху мала хто ўмірае. Патаму шта Бог усе грахі сымаець, еслі на Пасху ўмрош.

От ж-цы Ветки Ткачевой Прасковьи Гавриловны, 1927г. р., родом из п. Революция Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 60. Л. 14.

13.Бывала, раньшэ хадзілі бедныя, штоб ім давалі. Мамка казала: “Мая дочанька, как будуць старцы ісці, дай ім яічка і хлеба. Яйцо, як дзвінаццаць малітваў пользу дае.

От ж-цы Ветки Ткачевой Прасковьи Гавриловны, 1927 г.р., родом из п. Революция Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 60. Л. 24.

14.На, Паску, ета, гаворуць, харашо, каліўміраюць. Но рэдка ўміраюць.

От ж-цы д. Красная Буда Добрушского р. Артюшенко Марии Викторовны, 1930 г.р., зап. Лопатин Г. И., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 76. Л. 45.

15.А з яец скарлупкі, штоб сабакі ня елі, усё курям, крошкі ўсі давалі курям, дажы і свінням не рязрешано.

От п-ки из д. Старое Закружье Ветковского р. Кужельной Прасковьи Сергеевны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. в Ветке. Т. 121. Л. 2.

16.Птичкам. Нельзя собакам. Так говорила мама. Чтоб птички поклевали. Даже котики могут съесть. Чтоб не свиньи только и не собаки.

От п-ки из д. Старое Закружье Листопадовой Валентины Николаевны, 1947 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в д. Поколюбичи Гомельского р. Т. 54. Л. 66.

17.Костачкі, гаворуць, на грады, шалупайкі з яец. Сабакам, баронь Бог. Курам усё можна. Бацюшка дае прасвіркі: “Глядзіце-ка ж, ні дайця, еслі што… толькі курам давайця. Ці, там, з паніхідаў астаецца — пціцам дай, а ні давайця катам і сабакам”.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Екатерины Евдокимовны, 1931 г.р., зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. Т. 127. Л. 3.

18.Застаюцца крошкі…

Пцічкам высыпалі. “Пцічка Божая… ” Усігда гаварылі: “Божая пціца. Ана ні паша і жывёт”.

От ж-цы д. Давыдовка Гомельского р. Панкратовской Екатерины Ивановны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 4. Л. 17.

Измерение красоты

1.Будзет зіяць, как крашанае яйцо на Паску.

От ж-цы Ветки Росликовой Марии Федоровны, 1953 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Приводится по обычаям д. Шейка Ветковкого р. Архив автора.

2.На Паску прыдуць ураньні разгаўляцца. І разгавеюцца. А ўраньні, як устаюць, яйцом красным умываюцца. Штоб дзеўкі былі маладыя красныя. Яйцо крашанае — у руку, вадой, і — па ліцу.

От ж-цы д. Красная Буда Добрушского р. Артюшенко Марии Викторовны, 1930 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 76. Л. 45.

3.Умываліся. Прыходзіш, бывала, стары мой быў, я прыходжу, січас жа: “Хрыстос васкрэс!” Ён: “Ваісціну васкрэс!” Пацалуімся з ім. А тады… яечка тое… умыімся етай вадзічкай, і ляжыць ета яічка, што атрэжым разгавеімся, а ета ляжыць да праводнага скрысення. Яічка ета ў вадзічку пакладом, а тады возьмім і ўмываімся. Закон такі быў, штоб умываліся, штоб чыстыя былі, штоб ніякія гадасці ні было.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Гончаровой Евдокии Ефремовны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 126. Л. 4.

4.“Хрыстос васкрэс! Хрыстос васкрэс! Хрыстос васкрэс!” Тры разы кажаць… і яечка па ліцу. Маткі вучылі так. І мы так дзелалі.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Екатерины Евдокимовны, 1931 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 127. Л. 6.

5.На Паску прыходжаюць, дак маладога дзяцёнка яечкам, штоб быў кругленькі, красненькі. Умылі, ні выціраліся. Ліцо памочуць, а тады яйцом кругом абкачаюць, штоб быў красненькі, як яечка, кругленькі, здаровенькі.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Любови Кузьминичны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. Т. 127. Л. 18.

6.У нас семьёй заложено, вот, бабушка передала маме. Теперь мама это использует. Утром она мисочку ставит: там вода и яйца эти лежат. И яйцами, если умоишься, то получается, что как бы красоту свою сохранишь. Яйцом три раза вокруг лица провести, по лицу.

От ж-цы д. Хальч Ветковского р. Коршиковой СнежаныВладимировны, 1986 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 97. Л. 126.

7.Наша бабушка, іе Ганна звалі, вучыла: “Када з цэркві пріносіш яйцо, нада яйцом умыцца. Па руке крэсцікам, па адной, па ўтарой, па ладошке, па ліцу — крэсцікам, па валасах — крэсцікам, па нагах. Еслі малы рабёнак, значыць, і па пятачкам. Так умывацца. Яйцом”.

От ж-цы Ветки Дулевой Людмилы Александровны, 1961 г.р., родом из д. Кунторовка Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 123. Л. 42.

8.Яйцом умываліся, етым… святым яйцом… прыходзіш із цэрквы, умываісся ім… па ліцу, па ліцу водзіш… умываісся ім.

От п-ки из д. Старыя Громыки Ветковского р. Громыко Софьи Ивановны, 1928 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. в Ветке. Т. 7. Л. 18.

9.Кагда мама пікла у суботу паску. У печку пасодзя, а ў дзежку ілі міску вады вылле, і мы ўкругавую мылі цесцічка і той вадзічкай умываліся. Мама гавора: “Умывайцесь! Дзевачкі, умывайцесь! Будзіця розавыя!”

От ж-цы п. Станки Ветковского р. Левшуновой Валентины Васильевны, 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т.128. Л. 3.

10.Прыходзіш з цэрквы, ляжыш паспіш, тады, ужэ, матка застаўляя мыцца. Яйцо кідалі у ваду, памыімся, Богу перахрысцімся, штоб красівыя былі дзеўкі і румяныя. Для этага ўмываліся яйцом. Кініш у кружычку, іно паляжыць, этай вадзічкай умываліся, для таго штоб дзеўкі былі красівыя і румяныя.

От п-ки из д. Акшинка Ветковского р. Хомченко Марии Васильевны, 1935 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. в Ветке. Т. 71. Д. 8.

Этот день в наших деревнях называют: Уваскрэшанне Хрыстова, Паска, Пасха и еще — ВЯЛІКДЗЕНЬ.[1]

На наш взгляд, именно в последнем слове наиболее ярко проявляется все величие этого дня и осознание носителями традиции его места в своей жизни.

Мы калісь у бабы пыталі: “Баб, чаго Вялікадня?” Яна гаворя: “Вялікадня. Гасподзь жа даў Вялікадня. Дак, прымецця, які дзень вялікі. Самы вялікі дзень па-божжаму. Тыя дні — малыя, а еты дзень такі, ужэ, бальшы. І ўсе гаворяць: “Госпадзі! Святоя Вялікадня прышло!”[2]

К этому дню по-особенному прибирали в домах:“А было ж — масты не мылі ад Вялікадня да Вялікадня.[3]В Красных углах снимали “чарнабрывікі” и вешали самые красочные рушники.[4] И таким же образом переодевали “Свечи”, как, например: “К Паске пераадзену. Патом первы Пятроўскі пост будзя, патом пераадзену ў галубоя, а тады — Спасаўскі пост, і апяць я перадзяю, у міня штук пяць плаццяў, а патом — Пакроў, як і к Паскі — у белая. А чорная — у первы дзень паста (Вялікага). Толькі на Вялікі — чорная, а Спасаўскі, Пятроўскі — у галубы, розавы, сірэневы”.[5]

К этому дню готовили самую красивую одежду и покупали обновки:

Матка, то яйцы пазбірая, павязе ў Гоміль, штоб жа плацці былі, па хустачцы купя каждаму, пяцера ж нас, усім жа нада. “Мы, — гаворя, — будзім у старым, а вам новінькая нада к Вялікадню”. Садімся разгавеімся на Вялікадня, кажды сваё зная. Сундукі такія былі. Мы паложым. Я сваё, і платочык, ці тухклі матка купя. Матка: “Разгавейцісь, штоб не абкапалі і не абдзелалі”. Наряджаімся, кажды сваё. Ваня наш быў такі, як Сярёжка, падхаласцячок, у яго рубашка, у яго брюкі былі, картуз. Як туклі плахія, туклі купя. Большаму лучшая нада, тада Машы, тады мне, тады Тусі, тады Ягорку. Меньшаму і большаму, ета лучшы усіх. Вон, перад Вялікаднём — Благавешчанне. Баба: “Сёння — Благавешчанне. Можа, ніхай надзенуць?” Матка: “Ня нада! Вялікадня ё Вялікадня! Ета Гасподні празнік. І ета Гасподні, но ета к Вялікадню шыта.” І не надзявалі”.[6]

Этот день сравнивали с приходом Иисуса Христа на землю: “Паску чцылі очэнь. І пост. Тады не дае матка нічога жырнага: бульбачку, капусту, агурэц. Паску ждом: як усё адно — Бог з неба сойдзя!”[7]

От этого дня ждали подарков, как-будто от самой Весны. По этим подаркам определяли свою судьбу и свое место среди людей:

Ой, на Вялікі дзень, на Вялікадня

Ой, вясна-вясна, што ты вынясла?

Ой, люлі люлі, што ты вынясла?

Што ты вынясла, карабель яец.

Ой, люлі люлі, карабель яец.

А ўсем дзетачкам па яечачку,

Ой, люлі люлі, па яечачку.

А сіротачцы да ніводнага,

Ой, люлі люлі, да ніводнага… [8]

Этот день уравнивал между собой и православных, и старообрядцев, и католиков, которые жили в соседних деревнях. Для наших деревень, очень разных в конфессиональном плане, это было очень важно, поскольку церкви были не повсюду, как, например, в Ухове или Стором Закружье:

“Ва Ухова жылі более шляхта, ну, і жылі мужыкі. Шляхта — эта католікі. Такіі ж самыя, як мы, тружанікі, работалі. У нас быў касцёл. Ні цэрква — а касцёл. Касцёл — эта шляхетскае. Быў і стаяў касцёл, туда, к Сажу, на высоткі. Красівы. Я шчэ помню, туды бегалі мы, ну, ужэ, ён не работаў, у трыццатым гаду. А ў Рэчках была цэрква. Сюды, ужэ, мужыкі ездзілі, паску пасвяціць, а этыя ў свой касцёл хадзілі. Яны не запрышчалі, можна і мужыкам была схадзіць. Яны малілісь па-польскі”.[9]

Цэрквы не было, дак у Вылева дзвенаццаць кіломітраў нада была хадзіць, ілі ў Свяцкую. А Свяцк — там, ужэ, стараверы. Но там свяцілі хлеб, сначала свяцілі нам, праваслаўным, а патом, ужэ после нас стараверам хрысцілі, мы шчэ бегалі”.[10]

Время Воскресения Христова осознаецца как Ритуальное. Считаецца, что ночь перед этим днем проведенная около Плащеницы, равна тому, как если десять лет ходить в церковь. Человек, который родился в этот день будет непарным, потому что “дзева Марыя непарная была”. А тому, кто в этот день умер, простятся все грехи. “У гэты дзень, — говорят жители наших деревень, — Гасподзь пасвеця ўсё. Паска — вынось на крышу палажы хлеб — Гасподзь пасвеця ўсё. У эты дзень Ён свеця ўсё”. Так сама і на Крашчэння — ваду. Яна гаварыла: “На Крашчэнне вада ўсюды свячоная. Бог свеця, вот, ідзі набяры ў возерцы ці рэчачцы — будзя свячоная”.[11]“Баба гаворя, вот, у цэркву далёка, тады ж у нас на Амяльном не было, у Свяцкую хадзілі за сем кілометраў да ў Вылява, кілометраў дзесяць, дак баба гаворя: “Бог усё свеця. Давайця вынясім”. І выняся на табурэтку, паклодзе, засцеля палаценцам. Пастаіць там с поўчаса, баба і кажа: “Ну, усё. Бог пасвяціў ужо ўсё. Бог на свеце ўсё свеця. Эта, думаеця, папы? Бог тры разы махне свячонай вадой, і ўвесь свет, усю зямлю асвеця”. Бог на небі хрэстам махне ў ваду пасвяцёнаю і махне, і ўвесь свет, усю зямлю, зямны шар пасвеця”.[12]

Некоторые из ритулов этого дня, по мнению жителей наших деревень, благоприятно сказывались и на здоровье, и на успех в делах на протяжении всего следующего года, как например: “Када после службы светят паску і яйца, то абычна дзелают крэсны ход вакруг цэркві, і ўсе людзі спешат, ні то шта ані нармальна ідут, а ўсе спешат, абганяют друг друга, чуць лі ні ўперод бацюшкі бегут, а бацюшка очэнь быстра ходзя кругом цэркві тожа. І ўсе стараюцца друг друга абагнаць. Міне эта заінцерэсавала, і я спрашываю ў старых людзей, гаварю: “А чаго вы так спяшыця? Чаго вы абганяіця ўсех?” Яны гаворяць, што нада быстра біжаць вакруг цэркві, штоб не балелі ногі. А патом усе запаліваюць свечкі, і штоб патом эта свечка гарэла, када свецяць паску і яйца. Вот, іе ставяць абычна, хто ў руках дзержа, а хто ў паску ўстаўляюць, яна гарыць. І нада, штоб када паску свяцілі, штоб яна тожы гарэла, і штоб эта свечка гарэла да самага дома. І, вот, напрымер, пасвіцілі сначала первы ряд, каторы стаіт сразу, он жэ патом дальшэ праходзя, бацюшка, а це сразу, ні дажыдаюцца, пака он полнасцю абайдзёт, і пасвеця ўсю паску, а, напрымер, пасвяцілі ў каго, он сразу сабіраіцца і бігіт бігом дамой, бігом, бігом, бігом. Для таго, старыя людзі гаворят, штоб цэлы год ўсюдых ўспіваў. Я задавала вапрос: “А пачаму ўсе з цэрквы так бігут дамой прама з этай свечкай?” очэнь быстра: настолька, што тожы па дароге абганяют друг друга із паскай, із яйцамі пасвіцонымі — усе ж с сумкамі бігут: свецят і тварог, і зірно, када паску свецят, і што-та із мяснога. Ну дак, ані гаварят: “Эта для таго біжым, штоб патом успіваць усё здзелаць цэлы год. Штоб ты ўпеў за дзень усё здзелаць і рана ўставаў”.[13]Примечательным в этом отношении считался и второй день Паски. Сдесь следует отметить, что в некоторых деревнях ветковского района именно с этого дня начили “гукаць вясну”, т. е., исполнять песьни и хороводы весеннего цикла. И, как вспоминают наши собеседники: “На ўтары дзень Паскі, як кончыцца служба, тады крэст цалуюць, дзеўкі крэст пацалуюць і бігаць, штоб первымі на ўліцу выбігці і запець вясну, штоб голас быў харошы.[14]

Пасхальные блюда считаются не только праздничной едой, но и являются своеобразным вымерением красоты, избранности, чистоты, святости. Подтверждая последнее, пасхальное яйцо, подаренное нищим, приравнивают к двенадцати молитвам. Освещенные в церкви, они являются своеобразным измерением красоты, избранности, чистоты. Освещенные в этот сохраняются напротяжении годаи используются в самых разнообразных обрядах: домашних и лечебных, земледельческих и животноводческих. Скорлупа от пасхальных яиц, если ее рассыпаць на чердаке над Красным углом, предохраняла дом от пожара. Чтобы уберечь жилье от клопов и тараканов, скорлупу зосовывали в щели в стенах. Чтобы уберечь будущий урожай от червей и медведок, скорлупу от пасхальных яиц вместе с косточками и крошками с пасхального стола закапывали на огороде. С этой же целью при посадке картошки в первую борозду клали “масольчык” с пасхального стола. Для увеличения приплода скорлупу от пасхальных яиц подмешивали в корм домашней птице и скотине. Женщине перед родами и скотине перед окотом давали кусочек паски.Чтобы избаваиться от бородавок, больное место смазывали осященным салом, а чтобы из глаза выскочила порушинка необходимо было вспомнить имя человека, с которым за пасхальным столом поделился яйцом. Связь этого дня с земледелием прослеживается и в обычае не пить во время пасхального обеда воды, чтобы во время жнива не мучала жажда, а так же в примете “Калі на Вялікдзень раса, сей проса” и др. В заботах о домашних животных считали необходимым вытопить печь “досвітку”. Это, чтобы корова не осталась яловкой. А чтобы корова не была бодливой, ее выгоняли на пастбище обязательно до этого дня — в Вяликую Суботу.

Даже солнце в этот день особенное. Оно“лікуіцца”. Им любуются: “Хадзілі — глядзелі, як лікуецца сонца на Благавешчанне і на Паску — і красным, і зялёным цветам. Лікуецца, во такімі стоўбічкамі красівымі. І ў сваём двары выходзілі глядзелі”.[15] Им любовались и видели в его игре Божеское проявление: “На Паску сонца іграя. Мамка будзя ўсіх — выходжаім. Я і хазяіну і дзецям гаварыла. Вот жа ж, ёсць, наверна, што-та Божая. Мамка усягда гаварыла: “Мая дачка, пашлі!”[16]

Солнце

1.На Пасху выдзі пасматры, як сонца іграе. Будзеш сколькі хацець, столькі стаяць. Яно ўсё іграе ўсякімі волнамі. Пасмотрыш — і якая красацішча! І хоць стой да абеда.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Мельниковой Марии Герасимовны, 1924 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1992 г. Т. 62. Л. 4.

2.На Пасху сонца красуецца. Прыдам з цэрквы, усякімі цвятамі пераліваецца, так і бурліць: і зялёныя поласы, і розавыя. І такая радасць. Сонца радуецца і зямля.І радуяцца людзі.

От ж-цы д. Жгунь Добрушского р. Сидорцовой Анны Харитоновны, 1918 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1998 г. Т. 76. Л. 22.

3.На Паску сонца гуляе. Еслі толькі ўстаеш і глядзіш на сонца. Сонца пачынае гуляць. І тады глядзяць, еслі не пасмурны дзень. Еслі сонечны, сонца гуляе разнымі цвятамі: і зелена, і салатава, і розава, і красна.

От ж-цы д. Перелевка Ветковского р. Машковской Веры, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 57. Л. 24.

4.А патом усе ідут, гаварят: “Вы ж пасматрыця на сонца. Як сонца радуіцца на Паску”. Што асобыя блікі такія ў сонца. “Сонца іграя”, — гаварят. Гаварят: “Сонца на Паску іграя”.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Ковтуновой Раисы Петровны, 1961 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 131. Л. 3.

5.Сонца іграя рана. Эта ўсігда мой хазяін ранінька ўстае: “Во, ужэ сонца іграя! Уставайця, дзеці!”

От ж-цы д. Давыдовка Гомельского р. Киселёвой Клавдии Антоновны, 1929 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т.4. Л. 17.

6.На Вялікдзень выходзя мама, сонца ўсходзя, і нас выводзіла, што гуляя сонца. Сонца іграя, уродзе, і кругамі.

От п-ки из д. Гаристый Ветковского р. Громыко Анны Андреевны, 1925 г.р., зап. Лопатин Г. И. В 2006 г. в Ветке.Т. 64. Ар. 28.

7.На Благавешчаньне і на Паску сонца грае. У Чысты Чацьвер, там далжно быць такое – цёмная пляма, на сонцы. Казалі – зьмяя. Нам хросная паказвала ў дзецтві: “Анют, хадзі сматрэць!” Мы бегалі. “Анют, хадзі паглядзі, як сонца са зьмяёй б’ецца!” Ета нада глядзець перад закатам. Мы стаялі ўсё, глядзелі.

От ж-цы д. Казацкие Болсуны Ветковского р. Гутор Марии Васильевны, 1956 г.р., родом из д. Антоновка Ветковского р., зап. Романова Л.Д. в 2003 г. Т. 99. Л. 76. Ад ж-кі в. Казацкія Баўсуны Веткаўскага р. Марыі Васільеўны Гутар, нар. у в. Антонаўка Веткаўскага р. зап. у Ветцы Л.Д. Раманава. Сш. 99. Ар. 76.

Измерение святости

1.“Скажы мне праўду як Вялікаму дню ў вочы”.

От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 117. Л. 117.

2.На Вялікадня прашчэнія прасілі адзін у аднаго: “Прасціце мне! Бог просіць”.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Гриньковой Анны Григорьевны, 1921 г.р., зап. Романова Л.Д. в 1998 г. Т. 56. Л. 84.

3.У мяне адкрытая душа. Я не магу, штоб чалавеку, бряхаць. Я не магу чалавека выгнаць без дзела. Еслі ўжо пачне мне плетуханіць. А ў мяне душа адкрытая, як у цэркві после Вялікадня Царскія варата. Я, вот, із душы сваёй вазьму, скажу чалавеку ўсю праўду. А Царскія варата, ета, як пряпяюць “Хрыстос васкрэс”, расчыяняюць Варата, і мужчыны могуць заходзіць, бабы, дак, не. Дзевачк маленькіх носяць, як родзяцца. Ета—Праводная скрасення. Іх прычасчаяць, маленькіх. І адкрытыя варата. А тады, ужэ, шэсць нядзель яны будуць адкрытыя, да Ўшэсця, тады закрываяць Царскія варата — пашоў Ісус Хрыстос на неба.

От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 117. Л. 107.

4.Хто пераначуе перад Паскай у цэркві возле плашчаніцы, любы чалавек – дзесяці гадам раўняецца хадзіць у цэркву. Так Богу ўгодна.

От ж-цы д. Хальч Ветковского р. Параевой Марии Денисовны, 1939 г.р. зап. Романова Л.Д. в 2002 г. Т. 97. Л. 100.

5.На аброк — эта на плашчаніцу носяць. Еслі ты абракаішся на што такое, штоб Гасподзь табе памог, дак нясеш. Плашчаніцу выносяць перад Пасхай, так кладуць — то рушнічок, то платочак. Абракаюцца — ніхай Гасподзь памагае ва ўсём.

От п-ки из д. Бартоломеевка Сержантовой Марии Ивановны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2000 г. в Ветке. Т. 53. Л. 85.

6.Еслі радзіўся на бальшой гадавой празнік, эта очэнь дзіцёнак нішчасны. І на Паску, кагда памер, Бог забраў, і па ім нічаво не служаць. Толька паюць “Хрыстос васкрэсь із мертвых мертвы”.

От ж-цы д. Буда Жгунская Матвеенко Татьяны Васильевны, 1928 г.р., родом из д. Ларищево Добрушского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Т. 31. Л. 32.

7.На Вялікадня памерці, ета ня сільна добра, і не хаваюць, і плакаць трудна. У нас саседка памерла на Вялікадня, дак і нам было горя, і ім — горя, ляжала. Чагось на Вялікадня не хароняць. Харошага німа. Нарадзіцца, дак ета ж і сам Гасподзь нараждаіцца. Ета харашо. А паміраць — цяжола.

От п-ки из д. Старое Закружье Ветковского р. Кужельной Прасковьи Сергеевны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. в Ветке. Т. 121. Л. 104-105.

8.Гаворуць так, што ета дастойны тэй чэлавек, каторы на Вялікадня памрэ. Патаму шта дзверы адкрытыя. Гасподзь адкрывая дзверы. Хто дастойны, таму Гасподзь адкрывая дзверы. А я, напрымер, нідастойна… вот, адкрытыя, ета шэсць нядзель адкрыты вароты етыя… вот, Ленка прайшла, а я — грэшная, я ішла, мне вароты закрылі. Патаму шта я ні дастойна была ісці. Ні ўсім адкрываюцца вароты. Хто ўгодны Богу, тому вароты адкрывая Гасподзь. А хто не ўгодны — тому не адкрывая. А еслі ні ўгодны, ні сматра, што ён на Вялікадня памёр, яму закрыліся вароты.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Гончаровой Евдокии Ефремовны, 1919 г.р., зап. Лопатин Г. И. в 2008 г. Т. 126. Л. 4.

9.Памерць на Паску, там не мучаяць, сразу варата аткрываюць.

От ж-цы Гомеля Коноваловой Валентины Михайловны, 1955 г.р. (приводит по рассказу своей бабушки , родом из д. Хлусы Ветковского р.), зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Т. 64. Л. 16.

10.Еслі памёр на Вялікадня — уродзе, харашо, гавораць. Пака шчэ рай адкрыты. Гасподзь, можа, ў рай яго вазьмёць. Так я чула ад верушчых людзей. У нас памёр мужчына на трэцці дзень Пасхі. “Во, бачыця, харашо! Эта ж он памёр, как раз усё… ” Адпяваць — па ім паніхіда не адпяваіцца, там, моляцца, такія пасхальныя песні, а панхіду нільзя адпраўляць. Эта святая нядзеля после Пасхі: зачыць, не адпраўляіцца паніхідка па пакойніку.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Маевской Марии Петровны, , 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Архив автора.

11.Еслі памірая чалавек да Паскі, перад Паскай, Вароты Царскія ішчо ні адкрыты. А кагда ўжо Паска наступіла, чылавек умірая, ён, ужо, уходзя ў Царскія вароты. Так гаварылі старыя людзі. У Хальчы[17] ад старыкоў я слышыла ета.

От ж-цы п. Станки Ветковского р. Левшуновой Валентины Васильевны, 1938 г.р., зап. Лопатин Г. И. В 2008 г. Т.128. Л. 3.

12.Мая мамка гаварыла: “Вот, мая дочанька, на Пасху мала хто ўмірае. Патаму шта Бог усе грахі сымаець, еслі на Пасху ўмрош.

От ж-цы Ветки Ткачевой Прасковьи Гавриловны, 1927г. р., родом из п. Революция Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 60. Л. 14.

13.Бывала, раньшэ хадзілі бедныя, штоб ім давалі. Мамка казала: “Мая дочанька, как будуць старцы ісці, дай ім яічка і хлеба. Яйцо, як дзвінаццаць малітваў пользу дае.

От ж-цы Ветки Ткачевой Прасковьи Гавриловны, 1927 г.р., родом из п. Революция Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 60. Л. 24.

14.На, Паску, ета, гаворуць, харашо, каліўміраюць. Но рэдка ўміраюць.

От ж-цы д. Красная Буда Добрушского р. Артюшенко Марии Викторовны, 1930 г.р., зап. Лопатин Г. И., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 76. Л. 45.

15.А з яец скарлупкі, штоб сабакі ня елі, усё курям, крошкі ўсі давалі курям, дажы і свінням не рязрешано.

От п-ки из д. Старое Закружье Ветковского р. Кужельной Прасковьи Сергеевны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. в Ветке. Т. 121. Л. 2.

16.Птичкам. Нельзя собакам. Так говорила мама. Чтоб птички поклевали. Даже котики могут съесть. Чтоб не свиньи только и не собаки.

От п-ки из д. Старое Закружье Листопадовой Валентины Николаевны, 1947 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в д. Поколюбичи Гомельского р. Т. 54. Л. 66.

17.Костачкі, гаворуць, на грады, шалупайкі з яец. Сабакам, баронь Бог. Курам усё можна. Бацюшка дае прасвіркі: “Глядзіце-ка ж, ні дайця, еслі што… толькі курам давайця. Ці, там, з паніхідаў астаецца — пціцам дай, а ні давайця катам і сабакам”.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Екатерины Евдокимовны, 1931 г.р., зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. Т. 127. Л. 3.

18.Застаюцца крошкі…

Пцічкам высыпалі. “Пцічка Божая… ” Усігда гаварылі: “Божая пціца. Ана ні паша і жывёт”.

От ж-цы д. Давыдовка Гомельского р. Панкратовской Екатерины Ивановны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 4. Л. 17.

Измерение красоты

1.Будзет зіяць, как крашанае яйцо на Паску.

От ж-цы Ветки Росликовой Марии Федоровны, 1953 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Приводится по обычаям д. Шейка Ветковкого р. Архив автора.

2.На Паску прыдуць ураньні разгаўляцца. І разгавеюцца. А ўраньні, як устаюць, яйцом красным умываюцца. Штоб дзеўкі былі маладыя красныя. Яйцо крашанае — у руку, вадой, і — па ліцу.

От ж-цы д. Красная Буда Добрушского р. Артюшенко Марии Викторовны, 1930 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 76. Л. 45.

3.Умываліся. Прыходзіш, бывала, стары мой быў, я прыходжу, січас жа: “Хрыстос васкрэс!” Ён: “Ваісціну васкрэс!” Пацалуімся з ім. А тады… яечка тое… умыімся етай вадзічкай, і ляжыць ета яічка, што атрэжым разгавеімся, а ета ляжыць да праводнага скрысення. Яічка ета ў вадзічку пакладом, а тады возьмім і ўмываімся. Закон такі быў, штоб умываліся, штоб чыстыя былі, штоб ніякія гадасці ні было.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Гончаровой Евдокии Ефремовны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 126. Л. 4.

4.“Хрыстос васкрэс! Хрыстос васкрэс! Хрыстос васкрэс!” Тры разы кажаць… і яечка па ліцу. Маткі вучылі так. І мы так дзелалі.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Екатерины Евдокимовны, 1931 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 127. Л. 6.

5.На Паску прыходжаюць, дак маладога дзяцёнка яечкам, штоб быў кругленькі, красненькі. Умылі, ні выціраліся. Ліцо памочуць, а тады яйцом кругом абкачаюць, штоб быў красненькі, як яечка, кругленькі, здаровенькі.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Любови Кузьминичны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. Т. 127. Л. 18.

6.У нас семьёй заложено, вот, бабушка передала маме. Теперь мама это использует. Утром она мисочку ставит: там вода и яйца эти лежат. И яйцами, если умоишься, то получается, что как бы красоту свою сохранишь. Яйцом три раза вокруг лица провести, по лицу.

От ж-цы д. Хальч Ветковского р. Коршиковой СнежаныВладимировны, 1986 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 97. Л. 126.

7.Наша бабушка, іе Ганна звалі, вучыла: “Када з цэркві пріносіш яйцо, нада яйцом умыцца. Па руке крэсцікам, па адной, па ўтарой, па ладошке, па ліцу — крэсцікам, па валасах — крэсцікам, па нагах. Еслі малы рабёнак, значыць, і па пятачкам. Так умывацца. Яйцом”.

От ж-цы Ветки Дулевой Людмилы Александровны, 1961 г.р., родом из д. Кунторовка Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 123. Л. 42.

8.Яйцом умываліся, етым… святым яйцом… прыходзіш із цэрквы, умываісся ім… па ліцу, па ліцу водзіш… умываісся ім.

От п-ки из д. Старыя Громыки Ветковского р. Громыко Софьи Ивановны, 1928 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. в Ветке. Т. 7. Л. 18.

9.Кагда мама пікла у суботу паску. У печку пасодзя, а ў дзежку ілі міску вады вылле, і мы ўкругавую мылі цесцічка і той вадзічкай умываліся. Мама гавора: “Умывайцесь! Дзевачкі, умывайцесь! Будзіця розавыя!”

От ж-цы п. Станки Ветковского р. Левшуновой Валентины Васильевны, 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т.128. Л. 3.

10.Прыходзіш з цэрквы, ляжыш паспіш, тады, ужэ, матка застаўляя мыцца. Яйцо кідалі у ваду, памыімся, Богу перахрысцімся, штоб красівыя былі дзеўкі і румяныя. Для этага ўмываліся яйцом. Кініш у кружычку, іно паляжыць, этай вадзічкай умываліся, для таго штоб дзеўкі былі красівыя і румяныя.

От п-ки из д. Акшинка Ветковского р. Хомченко Марии Васильевны, 1935 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. в Ветке. Т. 71. Д. 8.

О судьбе

О судьбе

1.У мяне маць маладая была. І у яе ў адзін дзень памерла пара дзяцей, ад дзіфцярыі — па-цяперашняму. Яна абряклась ісці у Афонскія горы, пяшком, Богу памаліцца. Там манахі далі ёй іконку Божую Мацер і малітву. Яна прышла і забярэменела мной. Я нарадзілася, як раз, мы жылі — цэркаў напроціў — Ісуса Хрыста пяюць, а мяне маць ражаець. А патом я пашла, гадала якая-та жэншчына, так яна сказала: “Вам у пары не жыць”. Еслі на Пасху радзіўся — нешчаслівы чалавек. Бяспарны. Умом Бог награждае, здаро’ўем, доўгім векам, а доўжэн быць без пары. Дзева Марыя бяспарная была.

От ж-цы д. Беседовичи Хотимского р. Жариковой Натальи Евтихъевны, 1927 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1998 г. Т. 82. Л. 4.

2.У нас на самаю Паску, ана са мной з аднаго году была, “Хрыста славілі”, яна радзіла. Яна маладая памерла.

От п-ки из д. Новые Громыки Громыко Татьяны Степановны, 1906 г. н., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в г. Добруше. Т. 7. Л. 6.

3.В церковь раньше ходили в Даниловичи. Святили паску на ночь. А потом из Даниловичей бежали в Юрковичи. Кто первый в деревню вскочит — замуж выйдет. Юркавічы.

От ж-цы д. Юрковичи Ветковского р. Кондратовой Марии Даниловны, (?) г.р., зап. Лапацiн Г.I., Залевская И.Ю. в 1999 г. Т. 5. Л. 22.

Благодарность

1. Катам і сабакам можна дажэ пасвяценае даць. Расцілі рож і пшаніцу расцілі, усе расцілі. Гасподзь істрабіў усе, кінуў толькі тры калева і сказаў: “Эта для катоў і сабак”. Мы ядзім каціны і сабачы хлеб. Людзі пракленам пашлі і Гасподзь іх наказаў. І можна пасвяценае даваць катам і сабакам. Мы ядзім іх хлеб.

От ж-цы д. Хальч Ветковского р. Корниковой Марии Федоровны, 1929 г.р., заап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 91. Л. 13.

2.Костачкі, крошкі выносюць і выкідаюць пціцам на гарод. Но свінням ні ў коем случае. Можна даваць пціцам і сабакам, а свінням ні ў коем случае, ні з абеда, ні ад чаго, штоб ні ета. Вот, абеды у міне былі, мы ўсе крошкі, усе выліваем на агарод, штоб пціцы елі, і людзям раздаем. Еслі абед прашоў, і усе асталась, нада абязацельна раздаць людзям.

От ж-цы д. Буда Жгунская Матвеенко Татьяны Васильевны, 1928 г.р., родом из д. Ларищево Добрушского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Т. 31. Л. 32.

Метереология

1.І яйцо с Пас кі нада прынесць і палажыць на ікону, і ніхай ляжыць. У случае пажара кідай у пажар.

От ж-цы д. Радуга Ветковского р. Шкрабовой Нины Николаевны, 1958 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2002 г. Т. 6. Л. 12.

2.С яйцом пасхальным абайдзі тры раза, агонь пойдзе стаўбом. Адзін дом згарыт, а дальшэ не пойдзе.

От ж-цы д. Яново Ветковского р. Исаченко Лукерьи Харитоновны, 1920 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1992 г. Т. 108. Л. 2.

3.Ад маланкі шалушкі ад красных яіц сыпалі на чардаке.

От ж-цы д. Яново Ветковского р. Исаченко Лукерьи Харитоновны, 1920 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1992 г. Т. 108. Л. 2.

4. Пасвяценае яйцо нада аблупіць, і этаю скарлупу, эжэлі пачынаеш сеіць, сперва эту скарлупу на зямлю, штоб уражай быў, штоб молніяй не спаліла, штоб град не пабіў.

От ж-цы д. Юрковичи Ветковского р. Авсейковой Марии Федоровны, 1936 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2001 г. Т. 65. Л. 1.

5. Пасвячонае яйцо — на крышу, ад пажара.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Ковтуновой Анастасии Степановны, 1914 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1992 г. Т. 62. Л. 2.

6.Што пасху пасвяцялі, палаценца насілі, ў што на Духаў дзень, там, явар, там, клён, дуб тожа вынасілі. Яшчэ мая баба гаварыла, кагда ідзець туча градавая, так бяры і тапор і ўваткні наўстрэчу тучы.

От ж-цы д. Беседовичи Хотимского р. Чибусовой Марии Григорьевны, 1915 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1998 г. Т. 82. Л. 9.

7.Ад гразы, бывала, пасвячоная яйцо вешалі на хату. Вот, пасвічаім, тады ў трапачку матка ўвяжа, і мы ўжэ жылі, і ў міне іх навязана. Колькі іх вісела пасвячоных. Ета ад гразы.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Любови Кузьминичны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. Т. 127. Л. 26.

8.Раньшы, маткі казалі, сцягно варяць, дак косці зарывалі на агарод, ад грома, казалі… такі быў абряд.

От п-ки из д. Старое Закружье Ветковского р. Кужельной Прасковьи Сергеевны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. в Ветке. Т. 121. Л. 2.

9.На Вялікдзень тыя шалушкі, што яічкі пасвяцоныя, іх нашы, бывала, возьмяць ў што-нібудзь і падвесяць на чардак — ад гразы. Пасвяцонаю вербу туда — кала коміна і — шалушкі етыя.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Чуешковой Анны Даниловны, 1927 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 126. Л. 5.

10.Кагда паску пасвецяць, матка етыя костачкі сабірала. Мяса ж пасвецяць, костачка штоб абязацельна была. Етыя костачкі яна не выбрасывала. На юшку клала, на юшку ў печкі, штоб граза не была. К Паске бацюшка пасвеця, так матка етыя костачкі сабірае, высуша іх і ў вузельчыку беражэ.

От ж-цы д. Крутое Чечерского р. Савостовой Анны Никитичны, 1925 г.р., зап. Новикова Л.А. в 1988 г. Т. 75. Л. 129.

11.А яйцо пасвяцёнае нада вабшчэ храніць. Вот, сколька ано есць у халадзільніку, пусць ано і год ляжыць, не дай Гасподзь, еслі случыцца пажар, так эта яйцо пасвяцёнае нужна брасаць у агонь, у пажар у этат. У нас нескалька лет, гадоў два ілі тры таму назад, большэ, наверна, на краю гарэла хата, і сільны вецер быў на дзірэўню. І так баяліся, што пакоціць на дзірэўню. Людзей многа насабіралася, машына нікак не прыходзіць, а бушуя вецер. І ў эта ўрэмя ехаў бацюшка на Белае балота і сказаў: “Бросьця пасвяцёная яйцо”. І ў адной жэншчыны сахранілась эта яйцо. Ана пабежала дамой, прыскочыла, схваціла эта яйцо, і кінулі ў пажар — і хата эта стала гарэць, как свечка. Вецер! Такой вецер! Такое ўсё! Но хата гарыць, как свечка. Нікуда агонь, дажэ рядам сарай быў, саўсем рядам, і дзерава рядам стаяла, нічыво не загарэлась, толька хата гарэла, как свечка, і ўсё, хаця быў такі вецер. Вот такую сілу імее эта пасвяцёнае яйцо.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Веренко Евгении Семеновны, 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Архив автора.

12. На Вялікадня застаюцца крошкі, шалушкі…

У вугал хаты на дварэ, дзе віконы стаяць, на дварэ к вуглу. Там ямачку спецальнаю дзелалі. Усё ета ў ямачку.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Матеушева Иосифа Афанасьевича, 1908 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 126. Л. 9.

13.Када граза, малілісь ад гразы і выносілі свячоныя, вот, када на Паску свецюць, і, там, то скацерка, то палаценцы, людзі берагуць, і када граза, дак яны на палку, і кругом хаты ходзюць із той трапкай, ці з палаценцам, ці скацеркай — што свяцілі: яйца, паску.

От п-ки из д. Сивенка Ветковского р. Деревяшкиной Марии Егоровны, 1927 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 60. Л. 37.

14.Я ні знаю, хто куды, мая маць лажыла. Пасвеця ў цэркві мяса, масольчык астаецца: як граза — на вокны. Колькі ён можыць ляжаць? Як і пасвячоная вада. Сколькі ў бутылкі будзя стаяць, яна нікада плесенню ні пакрываіцца.

От ж-цы д. Колбовка Ветковского р. Щербаковой Нины Григорьевны, 1954 г.р. Зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 132. Л. 2.

15.Бабушка пікла пасху, значыць, эту місачку, такая спецальная была, эту місачку, у каторай пікла пасху, адну, канешна, на агарод вынасіла і гаварыла: “Вот так, унучка мая, дзелай, патаму шта тагда какая бы не была граза, какой не был град, агарод наш усігда абайдзёт”. Проста місачку вынісці, перыкрысціцца, паставіць і сказаць: “Госпадзі, памагі! Сахрані мой агарод ад града, ад нечыстага глаза і ад прочыва”. І ўпалне сір’ёзна, сколька была віхрей, бурей, града — у нас нікагда. І вы знаіця, наш агарод нікагда ні біў град, хаця і град быў. Ана вынісла, нічыво туда, на агарод паставіла, перыкрысцілась: “Госпадзі, памагі!” І ні трогала да самай зімы.

От ж-цы Ветки Прокопенко Антанины Степановны, 1944 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2009 г. Т. 106. Л. 84.

Земледельческие обряды

1. Еслі на Вялікдзень раса – сей проса.

От ж-цы д. Беседовичи Хотимского р. Чибусовой Марии Григорьевны, 1915 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1998 г. Т. 82. Л. 9.

2.Цяпер на Веліканьне масол які бярэш у цэркву. Як сеіш бульбу, так еты масол у мяжу нада класць. Бульба дабрэнная будзе.

От п-ки из п. Лядо, Ветковского р. Гриньковой Анастасии Ивановны, 1930 г.р., зап. Романова Л.Д. в 1999 г. в Ветке. Т. 62. Л. 105.

3. На Вялікдня застаюцца шкарлупкі..?

Бульбу сеюць, так у мяжу. Штоб як яйцы красныя ляжаць, штоб так і бульба радзіла.

От ж-цы д. Неглюбка, Ветковского р. Демчихиной Раисы Васильевны, 1935 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. Т. 105. Л. 87.

4.Нада ў первы пасеў крошычак пасыпаць пасвяцёных, і костачкі, усе ўмесце ў пасеў.

От ж-цы д. Буда Жгунская Добрушского р. Лапуновой Марии Ивановны, 1911 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Т. 31. Л. 34.

5.На Вялікадня яічкі, каторыя пасвяцаюцца ў цэркві, яічкі аблупліваіш, храніш. Патом можна на агарод высыпаць, штоб уражай харошы быў. Дажэ можна іх упатрабляць у пішчу. Прасушыць, памалоць і ў пішчу ўпатрабляць. Святоя яічка, хоць і шкарлупу, нільзя выкідываць. Вот, аблупіў і выкінуў — так нільзя. Іе нада сахраніць. Інагда і нада будзіт.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Гончаровой Александры Александровны, 1929 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 126. Л. 1.

6.Мама мая скарлупу с пасвіцонага яйца, костачкі пасвіцоныя не выкідывалі. А сабірала, Тады, як начынаім пахаць, дак на агарод прыпахівала, штоб расла ці бульба, ці што.

От ж-цы д. Золотой Рог Ветковского р. Литвиновой Варвары Григорьевны, 1926 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 123. Л. 30.

7.А так, едуць сеяць на поле, а яечкі, што пасвяцаюць, кладуць у каробачку. Ідзець сеяць бацька зярно на агародзі, ён етыя яечкі кладзе ў каробачку ету, і крэст еты кладзе, што матка спякла. Крэст еты пакрыша, яечкі етыя тожа разаб’е тамака, як сея зярно.Шалушачкі… дзе разбіў етыя яечкі, там і шалушачкі астаюцца. Як сеюць.

От ж-цы д. Шерстин Ветковского р. Гончаровой Евдокии Ефремовны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 126. Л. 4.

8.Усе на агарод, штоб нечысць ухадзіла з агарода. Скарлупу яічную. Абізацільна асвішчоную. На углы. Мама хадзіла.

От п-ки из д. Чирвоны Кут Ветковского р. Котлевской Анастасии Ивановны, 1947 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в Ветке в 2007 г. Т. 63. Л. 19.

9. А масольчык, як мяса ядуць, як бульбу сеяць выйдзеш, так перва бяруць крышанок (разрэзаная бульбіна), і масольчык той кладуць у мяжу, штоб бульба радзілась, штоб гадасці ніякай не было ў зямлі.

От п-ки из п. ЛядоВетковского р. Гриньковой Анастасии Ивановны, 1930 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2001 г. Т. 85. Л. 76.

10.Шалупашкі пасвячоныя і крішаное кладу ў зямлю, як бульбу пачынаім садзіць. Старыя людзі дзелалі. На Вялікадня етыя шалушкі сабіраюць і блюдуць да тога дня пака сеіць бульбу. Як бульбу сеяць, першы крышанок кладуць у зямлю і шалушкі сыпяць. Я думаю так: як шалушка крэпкая, штоб і картошка была такая крэпенькая. Можа, за ета? Штоб чарвяк ніякі ні грыз. Можа, за етага і сыпяць?

От ж-ц д. Большие Немки Ветковского р. Самусевой Татьяны Федосовны, 1930 г.р., Пархоменко Ольги Павловны, лет около шестидесяти, зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 127. Л. 3.

11.На Паску свецюць бульбу і соль. Эта соль харашо. Ёй саліць палезна. І бульбу садзіць. Первае калева ў зямельку, штоб была ўрадлівая, штоб уражай быў харошы. Перваю бульбінку нада класць у дзёрнік, штоб быў харошы ўражай.

От ж-цы д. Бартоломеевка Ветковского р. Гапеевой Ирины Аверьяновны, 1934 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т.119. Л. 13.

12. Еслі аставалась што, не выкідывалі ні ў мусар, ні куды. Эта ж пасвячонае. Закапывалі на агародзе, штоб уражай быў. Мы з сёстрамі ужэ ў горадзе жылі, а ўсё маме прывозілі. Закапывалі не ў любым месце, а возле забора, штоб на этым месце не таптаўся ніхто.

От женщины из Гомеля, 1923 г.р., в 1945 г. переехала из д. Старое Село Ветковского р. зап. Лапацiн Г.I. в 2001 г. Т. 46. Л. 6.

13.Кагда прыдзеш з цэрквы, пачынаеш разгаўляцца, і нада астаткі ўсі пішчы, асобенна, скарлупу, костачкі — усякае, што на стале —усё сабіралі і закапывалі па чатыром углам агарода, штоб уражай быў харошы і штоб не было ў зямлі чарвей і мядзведак.

От ж-цы Ветки Шумейко Марии Никитичны, 1929 г.р., родом из д. Тарасовка Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2001 г. Т. 66. Л. 6.

14.Шкарлупкі, яйцо аблупіш, матка гаварыла, нада закапаць у зямлю, штоб чэрві бульбу ні елі.

От п-ки из д. Чирвоны Кут Ветковского р. Литвиновой Анастасии Даниловны, 1932 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в Ветке в 2007 г. Т. 63. Л. 16 .

15.На Вялікадня застаюцца крошачкі, костачкі..?

Етыя крошачкі, етыя ўсі костачкі нада выносіць на гарод, як садок у каго ё, закон такі, яно ж святоя, дак нада выносіць на гарод, пад ябланьку, куды на двор не ходзяць, штоб ты па ім не таптаўся. А іх сабраў-сабраў, да на гарод вынес. А на гародзе ніхай птушачкі нябесныя даўбуць

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р.Саросеко Марии Петровны, 1928 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. Т. 105. Л. 99.

16.Еслі на Вялікдзень застаюцца крошкі, шалушкі?

Я сама дзелаю, эта куда-та пад яблыньку закапаць. Нельзя раскідаць такога. Дажэ і яічкі лупім красныя пасвічоныя, ілі лучшэ ў печы спаліць.Толькі не выкінуць так, штоб ано папала ў мусар.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Маевской Марии Петровны., 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Архив автора.

17. Эта дажэ самому можна разумець, што з этага стала, з велікоднага можна закапаць куды пад яблыну, пад дрэва пад такоя, што плады дае. Таво шта, як дзетак малых купаіш, малыя ў міне дзеці былі, чэцвіра я расціла, так памыіш дзіцёначка, ну дак, куды ж эту ваду после мыцця дзіценка? А толькі пад дрэва каторая плады пріноша: пад яблыну, пад вішню, пад сліву — вадзічку, што пакупаіш дзіцёначка падлій, выліць нада. Абы куда не нада ліць. Эта старыя учылі бабкі, каторыя роды прінімалі і ета казалі — старыя бабы, што после купання младзенчыка нікуда вады не нада ліць. А ета во, як памрэ пакойнік да стаканчык ставяць з вадой на сорак дней, эту вадзічку на угол нада, дзе іконы стаяць — на вуліцы выліваць. Для чаго? Эта ж радзіцелі ці хто піл іе, я не знаю, я не скажу, ну так старыя людзі казалі, што нада ліць на ўгол дзе стаяць абразы.

От ж-цы д. Большие Немки Ветковского р., Кирюшкиной Веры Федосовны, 1929 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 125. Л. 8.

18. Заставалісь крошкі, шкарлупкі…

Шкарлупкі ад яец я лажыла ад Вялікадня, а патом іх кладуць, як начынаюць бульбу сеяць, ложаць іх у баразну, перва, як толька прапахаў плуг, пасыпаў-пасыпаў, тыя крошачкі, штоб бульба была чыстая.

От ж-цы п. Свабода Яновского с/с Ветковского р. Козловой Нины Трофимовны, 1934 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 100. Л. 13.

19. Бульбу свецяць, як, вот, Паска ранняя, ішчэ бульбу не пасадзілі, я бульбу свячу, пасвячоныя бульбінкі паложыш ізразу.

От ж-цы Ветки Саросеко Анны Николаевны, 1929 г.р., родом из п. Рассуха, зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 105. Л. 104.

20.Што свецяць на Паску, астаўляюць яечка шалуху. Яечка з’ядзяць, а шалуху ў баразну, у перваю. І бульбінку кладуць.

От ж-цы Ветки Хрущовой Веры Николаевны, 1922 г.р., родом из п. Рассуха Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 105. Л. 104.

21.Забіралі, ні выкідалі, забіралі… Я і ціперака, еслі на Паску пасвіцоныя шалупкі етыя, крошкі ад булкі, дак я сабіраю, і тады гарод сею, дак у первы дзёрнік нада лажыць. Так старыя людзі мне казалі. Штоб радзіла, штоб, наверна, не было насякомых такіх.

От п-ки из д. Старыя Громыки Ветковского р. Громыко Софьи Ивановны, 1928 г.р., зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. в Ветке. Т. 7. Л. 18.

22.А када аблуплівают пасвіцоная яйцо, то эту скарлупу, бабка гаварыла, нада лажыць у перваю баразду, када пашут поля. Палажылі ў перваю баразду, значыт, будзіт уражай харошы. Ілі, напрымер, курам аддают іе. А ў аснаўном, ана гаварыла, што нада лажыць у перваю баразду, када пашут поля, тада ўражай вельмі добры.На бульбу? На ўсё. Первая баразда, напрымер, зернавыя садзіця, значыць, у перваю баразду ў зернавыя лажыць і зімлёй прыкрыць. Палажыць і зімлёй прыкрыць эту скарлупу. Эта гаварыла бабка — мая свікроў. Мы называлі іё “бабка”. Ана сама з пасёлка Рэпішча.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Ковтуновой Раисы Петровны, 1961 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 131. Л. 3.

23.Дзе свячонае яйцо было, бульбу сеялі, дак у карзіну сыпалі, у бульбу. Як сеяць. Патруць і сыпалі, штоб пасвяцоная была.

От п-ки из д. Юрга Ветковского р. Лутковой Марии Ивановны, 1942 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в Ветке в 2008 г. Т. 73. Л. 64.

24. Застаюцца крошкі.Гаворуць нада на агарод сыпаць крошкі, яечкі, штоб чэрві не елі.

От п-ки из д. Воробъевка Ветковского р. Кирьяновой Марии Пименовны, 1931 г.р., зап. .Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 17. Л. 26.

25. Заставаліся крошкі, косткі… ?

На агарод, штоб куры ні дралі да верб’і ні выбіралі. Шалупкі, асобенна з яец хаваіш, тады на грады сыпіш, штоб куры ні раздзіралі, пціцы.

От ж-цы п. Зеленая Хвоя Ветковского р. Лебедевой Софьи Сергеевны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 127. Л. 25.

25. На Вялікадня застаюцца… косці, шалушкі, эта берагуць, када начынают сеіць поле сваё, там, картошку ілі… , абізацільна ў перваю баразну паложаць. Штоб уражай быў.

От п-ки из п. ЛядоВетковского р. Волчок Валентины Даниловны, 1923 г.р.., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 105. Л. 106.

26. Мама мая скарлупу с пасвіцонага яйца, костачкі пасвіцоныя не выкідывала, а сабірала. Тады, як начынаім пахаць, дак на агарод прыпахівала, штоб расла ці бульба, ці што.Эта святоя, нільзя выбрасываць на мусарку. Паэтаму я сійчас прывожу сістре сваей Марыі, ана пашыт і ўсе эція яічічкі, красныя шкарлупачкі…

От ж-цы д. Золотой Рог Ветковского р. Литвиновой Варвары Григорьевны, 1926 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 123. Л. 30.

27. Мы і січас кладом. Вот, яічка пасвечанае. Я абчышчаю яго, і атдзельна. Кагда стол убіраім. Первы дзень не ўбіраім. На ўтары дзень убіраю стол. У вузлічэк. Кагда начынаю картошычку сеіць, гавару: “Сею крошкі, штоб не было ні мышкі, ні мошкі”. І пакідаю, пакідаю, пакідаю ў баразёнку перваю. Эта мы дзелалі.

От п-ки из д. Воробъевка Ветковского р. Коршуновой Зои Арсентьевны, 1934 г.р., зап. .Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 17. Л. 29.

28.Крошкі, шалушкі, ета калісь із даўніга, сабірай і высыпай на агарод: “Мядзведкі, мядзведкі, нам — рагаўлення, вам — загаўлення!” Так тады, гаворяць, мядзведак німа па агародах.

От ж-цы д. Яново Ветковского р. Малашенко Софьи Харитоновны, 1924 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 100. Л. 17.

29.Яйцо лупілі, так гаварылі, лён будзем сеяць, так шалушкі хавалі. Лён жа сеялі. Ой, Госпадзі, пасеюць гару ў калхозе. Поле, мамка мая! як зацвіце тая гара сінім, такім дробненькім, два цвяткоі, па пяць-па шэсць, паболей на вязінке на кажнай. Вот, глядзіш на ряку, дак здаецца, ряка цячэ волнамі, як вечар. Сіняе такое, галубое — красівы лён!

От ж-цы д. Неглюбка Холюковой Валентины Александровны, 1941 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. Т. 105. Л. 85.

30.На Паску віздзе так. Прыгатаўліваюцца к Паскі, свецяць яічкі… свечаныя… мы іх на агарод брасалі — свечаная, штоб уражай харошы быў. Плугом праедзіш і туда, у луначку ложыш шалушкі. Эта гаваряць, харашо, што свечаная ложыш.

От ж-цы д. Тумарин Ветковского р. Симоновой Валентины Тимофеевны, 1938 г.р. зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. Т. 134. Л. 1.

31. На Вялікдзень вады не пілі ў хаце, штоб у жніво не хацелась.

От ж-цы д. Столбун Ветковского р. Марачковой Анастасии Фоминичны, 1912 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Комлева Е. в 1991 г. Т. 73. Л. 22.

32. На Ушэсце (Вознесение — Г. Л.) даўжна варона схавацца ў жыта. А калі Пасха позняя, то не толькі варона схаваіцца, а схаваіцца і пятух.

От п-ки из п. Пенное Добрушскога р., до 1970 г. Ветковского р. Рыштаковой Полины Константиновны, 1933 г.р., зап. Новикова Л.А. в 1999 г.р., в д. Ерёмино Гомелского р. Т. 54. Л. 45.

Животноводческие обряды

1.На Паску, эта ж абыкнавенна бліжэ к выгану, ужэ ілі кароў перад паскай выганялі, а інагда і на Паску. Паска — празнік, так і пастуху — празнік. А он жа наш скот пасёт і беражот, і ганяіт. Эта счыталася за грэх — ні падзяліцца с пастухом празнічным угашчэніем — хто чым можыт. Эта дабравольна была, но эта нікрасіва была, штоб этат абрад ні ісполніць.

От ж-ля д. Даниловичи Ветковского р. Агеева Алексея Тимофеевича, 1926 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 127. Л. 9.

2.Пасвяціць тры яйцы аддзельна. І падвесіць у хлеві, еслі ў цібе скот ё, штоб етыя яічкі віселі. У чысты чэцвір пакладзі іх на тарэлачку, солькі вазьмі. А тады пасвяці іх аддзельна і павесь у сараі. Ад усякія, штоб ніхто ні паддзелаў.

От ж-цы д. Даниловичи Ветковского р. Чуешковой Екатерины Евдокимовны, 1931 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 127. Л. 6.

3.На Паску ідзеш, нясеш паскі, і яйца палавінку, і пасвяценага яйца, штоб яна не прынімала калдуноў, штоб малака ні цірала, штоб ўсе дамоў прыносіла.

От ж-цы д. Литвиновичи Кормянского р. Игнатенко Ефросиньи Лукиничны, 1912 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 1999 г. Т. 91. Л. 3.

4.Яйцы ж лупіш, курям абізацільна нада была даць, штоб няслісь і дома, і чашчэ. Крошкі хлеба свіням, каровам, а шалупайкі — курям.

От п-ки из. д. Старое Закружье Ветковского р. Романовской Марии Алексеевны, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в д. Хальч Ветковского р. Т. 117. Л. 4.

5.Як свецяць паску, тады свяцілі і поўсцягна ці парасёнка маладога рэжуць і садзяцца за стол, і свяцёнае ета яічка лупяць, і скарлупу аддаюць тады авечкам і куркам, штоб яек неслі многа, а авечкі штоб прыплод давалі.

От п-ки из п. ЛядоВетковского р. Гриньковой Анастасии Ивановны, 1930 г.р., зап. Лопатин Г. И. в 2001 г. Т. 85. Л. 76.

6. Яйца вялікодныя скату даюць, штоб семянілась харашо.

От п-ки из п. Лядо Ветковского р. Гриньковой Анастасии Ивановны, 1930 г.р., зап. Романова Л.Д. в 1999 г. Т. 62. Л. 105.

7.Шкарлупкі курам , штоб крэпкія яйцы неслі.

От п-ки из д. Новые Громыки Громыко Татьяны Степановны, 1906 г. н., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в г. Добруше. Т. 7. Л. 6.

8.На Паску красілі яйкі курыныя. Даюць курам, штоб несліся харашо, і яйца крэпкія былі.

От п-ки из д. Старое Закружье Ветковского р. Овчинниковой Анны Андреевны, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 54. Л. 71.

9.З Радуніцы прыходзім, яду прыносіш, скату даеш абізацельна. Так — ета і на Вялікадня, не паложана з двара нічога даваць. І хоць будуць людзі іціць — нільзя даваць на бальшы празнік. І людзі — кажды знаў, і ніхто ні ідуць… етыя шалупкі на Вялікадня… толькі свайму скату даеш, дома.

От ж-цы д. Светиловичи Ветковского р. Казаковой Ольги Кузьминичны, 1930 г.р., родом из д. Макавье Чечерского р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2002 г. Т. 75. Л. 186.

10.Як маць мая гаварыла, так выганялі да Пасхі. Да Пасхі выгнаць, штоб карова не бадалась. Эта, дзе-та ў Вялікую суботу.

От ж-ля д. Каничи Костюковицкого р. Котова Ивана Ивановича, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1998 г. Т. 83. Л. 17.

11.Штоб карова не аставалась ялаўкай, казалі што на Вялікдня нада хату рана вытапіць.

От ж-цы п. Лядо Ветковского р. Чварковой Ефросиньи Павловны, 1916 г.р., зап. Чижова И.Ю. в 1997 г. Т. 14. Л. 37.

12.Як карова ацеліцца, так баба бярэ і пасвяценага сала трошкі адразая, хавая пасвяцёная, бярэ і на рог завязывая. Мы гаворым: “Нашто ты завязыеш?” — “А завязаю, штоб ніхто малака ў каровы не атабраў”. Тады ж сабакі былі ў каждым дварэ. ..і козам, каторых дояць.

От п-ки из д. Амельное Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р.зап. Лапацiн Г.I., в 2006 г. в Ветке. Т. 117. Л. 73.

13.На Юрыя, шэстога мая, выганяяць карову, і на вербнае скрасення свецяць вярбу, і етай лазінкай выганяяць і гаворяць на карову, як выганяяць, б’юць лазінкай: “Будзь здарова. Б’ю вербай на ўвесь год, штоб была, як вярба. А яйцом красным велікодным па карові. Ета свякруха. Я етага не дзелала. Яйцом па карові гладзя і прыгаварыя: “Як яечка круглая, штоб так карова была круглая і у іе ўсё была здаро’е ўнутры, як у яйцу”. І так гаворяць: “Не я б’ю, лазіна б’е, штоб была здарова на ўвесь год”. А як, на Вялікадня пастух выганяя кароў ня сільна рана, дак яму давалі гасцінцы, усяго велікоднага: і яйцо даюць, свякруха ўсягда на вялікадня етым яйцом карову абходзя і дзелае, і аддае пастуху і пасхі, і яец, і сала.

От п-ки из д. Старое Закружье Ветковского р. Кужельной Прасковьи Сергеевны, 1933 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. в Ветке. Т. 121. Л. 3.

14.(Кароўскі сціх)

Як ацеліцца карова да ідуць к ей первы раз, еты сціх праказваяць.

Добры вечар, мая кароўка. Не адна я к цябе іду, з Мацерью Прячыстай. Маць прячыстая ішла, залатое пута нясла, штоб ты ціхонька стаяла, малачко аддавала. Добры вечар, мая кароўка. Іду я к цябе з хлебам, соллю і с паскай, а ты ка мне з малачком і ласкай.

От ж-цы д. Казацкие Болсуны Ветковского р. Волковой Евдокии Семеновны, 1924 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1995 г. Т. 52. Л. 15.

Обряды для дома

1.Хто знаў, дак яйцо первая, як ізлупяць, клалі эту шалупку на шулу, у сараі, штоб вяліся ластаўкі. Матка наша клала.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Приходько Валентины Федосовны, 1926 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. Т. 105. Л. 95.

2.Як клапы былі, так яйцы этыя, первыя, крашаныя, пасвяценыя, так торкалі ў шчэлкі шалушкі.

От ж-цы д. Казацкие Болсуны Ветковского р. Суднеко Анны Евсеевны, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2003 г. Т. 99. Л. 62.

3.Свяцёнае яйцо, як пасвецяць, у хаце пазатыкаюць, штоб ніякая не вадзілась, калісь во такія клапці былі, у горадзе іх завуць тараканы.

От ж-цы д. Рассуха Ветковского р. Басалыко Татьяны Егоровны, 1937 г.р., зап. Лопатstrongstrongин Г.И. в 2004 г. Т. 100. Л. 10.

4.Калісь жа клапоў было да чорта, так іх у шчэлкі этыя запіхалі, шкарлупкі етыя, што на Вялікадня лупяць яйцы.

От ж-цы д. Федоровка Ветковского р. Брейковой Матрены Матвеевны, 1928 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2001 г. Т. 70. Л. 57.

5. Мы яшчэ ў Грамыках былі, бывала, пасвячонае яечка, такая у нас у сцяне… усё кладзець у сцяну, у дзірку.

От п-ки из д. Новые Громыки Громыко Татьяны Степановны, 1906 г. н., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в г. Добруше. Т. 7. Л. 6.

6.Ад клапоў

Пасвецяць паску і ідуць, перад дзярямі крычаць: “Хрыстос васкрэс! Ваісціну Васкрэс! Хрыстос васкрэс! Ваісціну Васкрэс! Хрыстос васкрэс! Ваісціну Васкрэс! Я іду ў хату, разгаўляюсь, а ўсі клапы сырамяжыя жукі, загаўляйце і выходзьце з хаты. Крыкнуў удод на сем год, зваў вас на вяселля ўсіх клапоў, жукоў сырамяжых. Клапы, жукі сырамяжые, выходзьце з хаты, а я іду ў хату. Вы — з хаты, а я — у хату. Вы — з хаты, а я — у хату. Вы загаўляйцесь, а я разгаўляюсь”.

От ж-цы д. Неглюбка, Ветковского р. Демчихиной Раисы Васильевны, 1941 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. Т. 105. Л. 87.

7.На Паску астаюцца. Эці крошачкі неслі і пускалі на воду. У вузілочык связывалі эці шалушкі ат яічак ат пасвіцоных, абхадзілі кругом хату, па усем углам і звалі ўсякіх букашак, кагда-та раньшэ вадзілісь у старыну, і клапы вадзілісь, і тараканы, і ўсякая нечысць была ў хаці, дак штоб не была этага, усё звязвалі эта ўсё, абхадзілі хату, і эты вузялок абізацільна на бягучаю ваду кідалі. Паплыло, значыць, усё із хаты паплыло. Мамка мне ўсягда так гаварыла: “Наце на рэчку занясіця. Занясіця, на рэчку кіньця”. А мы січас, ўжэ на рэчку не носім, но ўсягда ў агародзі кідаю. Ілі нада зжэч, ілі ў агародзі кідаць. Прахадзілі мост, відзілі там ручэй? Он жэ січас зарос, а тагда была очэнь бягучая і чыстая вада, вот кінь капейку, і капейка відна была, там усягда паласкалі біллё нашы людзі, і ана біжала туда на луг, быстра біжала, і мы усігда этыя вузялкі прынасілі і брасалі на эту бягучую воду.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Веренко Евгении Семеновны, 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Архив автора.

8.Ад дамавога.

Пасвяцу паску і хаваю палаценачка пасьвяцонае. Чысценькая ж яно. Я паску ўсягда кладу і пасьвяцяю ў ём. А тады прыношу, бацюшка пасьвеця, яно мокрае, я яго прасушу. Яно ў мяне ляжыць прасушанае, для ўсякага случаю. Ад дамавога, есьлі ў дварэ непарадак. Здаецца ўсякае, там, у хаце, усякі случай здаецца. Вот, нада эта палаценачка, і атрэзаць з цэлае булкі акрайчык хлеба, і туды солькі ўсяродак утаптываць, і на эта палаценачка пасьвяцоная нагаварываць:

“Добры вечар! Вот, ты — мой дамавой, жыві радам са мной, жыві ж ты ўмесьці, абходзься каля маёй скаціны і каля сям’і па чэсьці. А калі ты чужы, насыльны, так ідзі к яму пагуляй да ў іх на дварэ і ў хаце паганяй, а ў маём дварэ не бывай.” (І, еслі ад скаціны, у сараі клалі на бальку, а як жа ў сям’і, так нада класьць у хаце, на Куце, дзе стаяць іконы).

От п-ки из д. Бартоломеевка Ветковского р. Етипневой Матрены Титовны, 1919 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1993 г. в Ветке. Т. 53. Л. 22.

Медицина

Медицина

1.Перва на Вялікадня, як сядуць за стол, так наперад пасвяценае яйцо возьмуць, разаб’юць і кусочак вазьмуць па левай ладоні памажуць, тады ядуць. Чула я такое, як вока запарушыш, думай, каму тое яйцо даваў, так парушына выскача.

От ж-ц д. Казацкие Болсуны Ветковского р. Суднеко Анны Евсеевны, 1937 г.р., Максименко Ольги Тимофеевны, 1929 г.р., зап. Лопатин Г. И. в 2003 г. Т. 99. Л. 62.

2.Паску пасвяценаю нада есць, як ужэ паследнія дні, дажэ ў бальніцу нада браць. Я дажэ дачцэ давала. Скаціне паску даем пасвяценаю, паследнія дні перад родамі. Я дажэ карове даю, як целіцца.

От ж-цы д. Запрудовка Добрушского р. Бичуковой Натальи Ивановны, 1926 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1997 г. Т. 76. Л. 9.

3.На Вялікадня сала свячонае баба хавала. Вот, сала — у каго барадаўкі на руках. Этым салам свяцёным яна, дае людзям — і памагалася. У Ягоркі малага, адкуль барадаўкі? Баба возьме адрэжэ і мажа па руцэ, усю ручку, і другую, перва — дзе німа. І кідае на сметнішча.

От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. в Ветке. Т. 54. Л. 54.

4.У мяне дзеўка нарадзілась, красная метка на шэе. Пажар быў, а я бярэменая: “А Божачкі мой і пальцам (узялася за шыю). І пасаветылі: “Еслі памрэць дзіця, пальчыкам мёртвым, мязінчыкам, павадзіць эту метку. Дзіця мёртвае — і астанецца эта метка мёртвая. Матка знасіла, павадзілі, і яно зарасло. А эта яйцы перакрасіла, плоха пакрасіліся, так у дачкі была красная метка. Яна на Пасху перакрашывала. Яна ка мне прыходзіла, пыталася: “Што вы дзелалі?”

От ж-цы д. Жгунь Добрушского р., Сидорцовой Анны Харитоновны, 1918 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 1998 г. Т. 76. Л. 22.

Костачкі, еслі костачку, у каго куры, дак этай костачкай лячылі ад ад грыжы. Пасвячоная костачка… шаптала баба і лячыла этай костачкай грыжу. Іна дома дзіржыць, прыдуць, грыжа ў каго, дак іна пашэпча, костачкай этай паводзя, і лёгкі, добры пойдзіш. Костачку забірая? Костачка ў іе. Іна ўсё ўрэмя ляжыць. Пасвячоная на Паску насілі. Ад гусі костачкі бываюць, ад курыцы костачкі бываюць. І забіралі этыя костачкі. Хавалі. Пацюрыха, баба, усё ўрэмя шаптала костачкай. Дзіцёнак крычыць малы, родзіш, крычыць, панісёш к ёй. Іна, ужэ, пашэпчыць, і дзіцёнак спакойна спіць.

От п-ки из д. Акшинка Ветковского р. Хомченко Марии Васильевны, 1935 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. в Ветке. Т. 71. Д. 9.

В семье и среди людей

1.Ні ласкі, ні паскі.

От мужчины, лет семидесяти в автобусе Ветка — Гомель зап. Лопатин Г. И. в 2006 г. Архив автора.

2.(На суд)

Іду я з чорным вокам,

Штоб у майго ўрага язык стал колам,

Стаіць стол,

На стале святая паска,

За сталом Ісус Хрыстос,

Пад сталом Юда.

Хто Юду разбудзя,

Той плахой сон мне разбудзя.

С тетрадей, принадлежащих ж-це Ветки Тишковой Елены Анатольевны, 1964 г.р., пер Лапацiн Г.I. в 2001 г. тексты происходят от ж-цы д. Старое Село Ветковского р. Никитиной Веры Васильевны (1920-2000). Т. 101. Л. 6.

3.(На любоў у доме)

Як у хаце лемягі,

Ўтоб знямелі мае ўрагі.

Як у хаце печ,

Штоб усюды была мая рэч.

Як у хаце свяшчоная паска,

Штоб ад усіх у доме была ка мне ласка.

С тетради, принадлежащей ж-це д. Дубровка Добрушского р. Терешковой Галины Яковлевны, 1939 г.р. , пер. Лапацiн Г.I. в 2001 г. К Терешковой Г. Я. тексты перешли от ж-цы Дубровки Пузиковой Натальи Васильевны (1924 – 2000). Т. 76. Л. 98.

4.(На людскую любовь)

Ишов Исус Христос впереди,

А матерь Божья позади,

Они шли,

Золотые ключи за собой несли,

На ганки ступали,

Злым духам губы и зубы, и щелости замыкали.

Будь пан, как баран, а барыня, как авца,

Не говорите на меня плохого словца,

За мной печь, за мной и речь,

Я с Христовой паской,

Ко мне все люди с лаской.

С тетрадей, принадлежавших ж-це д. Морозовичи Буда-Кошелевского р-а Музыченко Лидии Константиновне, (1942-1997), пер. Лапацiн Г.I. Т. 84. Л. 7.

5.Нада тры палена перад Раждзяством, на Куццю тры палена, як нясеш у печ, і перад Крышчэннем, і перад нашым Новым годам, нясеш — тры адкінуў. І патом, штоб скаціну ніхто не зглажываў, і штоб радзілась і пладзілась, і штоб суседзі не нападалі, дзержыш іх да Пасхі, і на первы дзень Пасхі растопіш.

От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Саросеко Нины Ивановны, 1927 г.р., зап. Лопатин Г. И. в 1997 г. Т. 14. Л. 44.

6.Мая мамка гаварыла: “Мая дочачка, я яшчэ ж маладуха — маладая, знаеш што: з хазяінам нільзя спаць ні пад празнік, ні на празнік”. Ну, і вот, перад Паскай, у ту ноч не спалі раньшэ.

От ж-цы Ветки Ткачевой Прасковьи Гавриловны, 1927 г.р., родом из п. Революция Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 60. Л. 21.

7.Яна на Амяльное прыходзіла гуляць. Дак яна ішла і пачала расказываць, як дзявотчыну пацяряла. Што ж пачалі гаварыць, і яна нам і гаворя, мы ўчатырёх ішлі. Там, адна ішла да і гаворя: “Соня, ну, расказывай усё! У нас жа мужчын кала нас німа, пажылых такіх баб німа. Расказывай”. Яна і гаворя: “Буду расказаваць, як прагуляла я вясёлаю жызню. І век без мужыка пражыла”. Яна два разы хадзіла замуж і ні з водным не жыла. Цэряз блядства. Мужык первы кінуў. Ну дак, яна гаворя: “Знаеця, дзевачкі, мяне Бог абідзіў во за што, за то шта я на Вялікадня вялікі грэх здзелала”. А тая, жэ, і кажа: “А які ты грэх здзелала? Хлопцу дала якому ці мужчыну?” Дак, гаворя, гуляла я з хлопцам (яна і замуж за яго пашла). Гулялі мы з ім па-чэснаму. Маткі баялась. Падыходзя Вялікадня. Ужэ памылісь. Вялікадня. Ездзілі ў Вылева паску свяціць. Паехалі ў Вылева паску свяціць, бацька і матка сабіраяцца”. У яе і брат быў, Мікіта. Мікіта і кажа: “Мам, я з вамы паеду!” Ну, паехалі паску тую свяціць. А я асталась адна дома. Ка мне прыходзя мой. Я і кажу яму: “Паску свяціць паехалі, а я за дамаху дома асталася”. Я і гавару: “Пакуль яны прыедуць, а есць хочу, давай сядзім да пад’ядзім”. Мяса была, сцягно, тады сцёгны астаўлялі, яны адрэзалі, павязлі кусок, я ўзяла атрэзала мяса ад сцягна, яец паклала, настанавіла да гавару: “Давай пад’ядзім! Хто-та будзя знаць. Бог не бача, а нашы не знаяць, а прыедуць, я ўжэ накладу прыгатую да і скажу: “Есць будзім”. Дастала, самагон быў, бутэль тая. Я наліла. І з ім выпілі, пад’елі. Ну, і што? Ён выпіў і патрэбываў мяне. Я і думаю: “Ну, нікога ж німа, а то усігда мая матка”. Ну, мы ўзялі, я выпіўшая была, узялі і сагряшылі з ім. Первы раз. І ён гаворя: “Я ня пробываў шчэ яе”. Ну, мы ўзялі і трахнулісь. І думаю: “Што ж я матцы буду казаць? Ці прызнавацца ці не?” А ён што? Як ужо спользаваў мяне і не стаў ка мне хадзіць. І на другі дзень Вялікадня не прышоў. Я пашла гуляць, на яго кажу: “А ты чаго ка мне ня йдзеш? Ужо спользаваў? Я ж на такі празнік, у цэркві ў вечары Богу малілісь, а мы з табой гряшылі”. Паглядзела, дзеўкі, я на часы, ужо другі час быў. І, што ты думаіш? Эта мне Бог не даў у жызні толку. І прыехалі нашы. І ён ужо не прышоў. Мы ўжо разгавеліся, матка не зная, бацька не зная, яны ноч не спалі, спаць ляглі, а я найшла яго, ён ка мне не прышоў, я яму сказала: “Не возьміш мяне, і бацьку і матцы скажу, яны цябе ўб’юць”. Ён ужо прышоў. У праводнае ўваскрасенне высваталі мяне. Я ўжо заручылася. А яму шчэ у армію нада іціць. Замуж пашла я ўжо. Забралі. Свадзьбу здзелалі. І яго забіраяць у армію. Так ба яго не забралі. А ужо ў сельсавеці знаяць, што мы распісалісь, так ужо свякрусі, у свякрухі дзеці былі, я ужо замуж пашла, мы жылі ў свякрухі. Жыла ў свякрухі. Ён у арміі служа. Прыехаў у Закружжа, прэдседацеля нашага скінулі, Лапіцкі — хвамілія было, так Лапіцкі прыехаў і стаў прэдседацелем сельсавета. Ой, блядзь! Палядзела, красавіца-мужчына! Я і кажу: “Дзеўкі!..” А гуляць я пашла. Мне мужык сказаў: “Хадзі патанцуй і з маёй сястрой дамоў ідзі”. Ну, я і хадзіла. І пры сястрэ той кажу: “Ой, які, дзеўкі, красівы мужчына! Жонка ё — чорт яе бяры! Можна і ад жонкі адбіць!” І я пачала з ім стрячацца. Я яму сказала: “Вы мне наравіцесь”. Такі разгавор ужо пабыў. Ён, ужо, давай за мной цахліць, ужо — бегаць. Ужо, прыходзіў на гульню, уродзе, як прыдседацель, і цахліў за мной. І з ім жыла ўаткрытаю. Думаю, аборт іздзелаю, клопат. І з ім я гуляла, да тых пор гуляла, што яму напісалі, майму мужыку, што яна гуляя, ён мне прыслаў пісьмо, што прыеду ўб’ю і цябе, і яго. Я з ім ужо. Не магу жыць без мужчыны — і ўсё! З кім я ні гуляла! І гуляла ва ўсю! Думаю: “Дай буду гуляць, штоб моладасць праходзіла!” Ну, і гуляла, і прышоў мужык з арміі, і, ужо, пачала плакаць кала яго: “Усё эта ня будзя, давай жыць”. У мяне двое дзяцей было, узялі памёрлі, дзевачка і хлопец памёрлі. І я усё адно ўкрадні да хадзіла. Ішчэ там адзін прыехаў, і пачала — украдні, но гуляла. І ён на месці прыступленія, прышлі падкаказалі, ідзі паглядзі, што яна дзелая. Ён прышоў, а мы з ім любоў круціма. Ён міне не біў, ён міне не ругаў, а толькі сказаў: “Соня, прыдзі забірай сваі шмоткі, што у цябе ё, дзеці нашы памёрлі, забірай, і штоб духу твайго не было”. Прышла я, яны ужо ўсё на двор павыкідалі, забрала якія кохты, андаракі, забрала і дамоў прышла. Як пачала гуляць, дак паехала у Гоміль, блядавала з кім хацела, у мяне іх вот так во было. І па-срамнаму валя нам. Тая кажа: “Роўныя ж усі мужчыны”. — “Не, ня роўныя! Я , еслі гаўняны, скажу: “Не прыходзь! Ты мне ня нада!” І там, Тупухі, і толькі адно баялася Тупухі, мужык красівы яе, дак хацела з ім трахнуцца, но не трахнулась. Ён, ужо, і лабуніўся кала мяне, но я пабаялась. Столькі, казала, абортаў падзелала, і тады нагуляла яна сабе. Хлопец у яе механікам работаў, паставілі яго, а тады ужо ажаніўся, узяў Кабку, “дак, у мяне ўдаўся, блядун такі!” Кабцы пуза прыжыў, Кабіха да і кажа: “Ад твайго мая Манька бярэменая”. “Раз бярэменая, падумала, мне ж нехарашо было, яму сказала ён маўчыць: “Да, мам, я з ёй як із жонкай жыву”. Ну дак я і забрала. “Давайця хоць свадзьбу якую злепіма, да прыпуцім штоб, унук не быў без бацькі, ці ўнучка будзя”. Пакуль мы дашлі, і кажа, шчэ ня ўсё расказала. І кажа: “Дзевачкі мілыя, вот мне Бог долю не даў за таго, што я на Вялікадня, людзі паску свяцілі да Хрыста славілі, Гасподзь із небяса спусціўся, і на зямле быў, а я, курвяга, што я дзелала, а мы і мяса елі, людзі ж разгаўляюцца ўранні, а я цэлку ламала”.

На Вялікадня людзі Богу маліліся і Хрыста славілі, а я што курва дзелала. І мужык тый кінуў яе. Яна гуляшчая была.

Зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в. д. Амельное Ветковского р. Архив автора.

Против нечистой силы

1.На Пасху хадзілі мы на ўтары дзень абхаждзеніе. Хто-та паламаў свечку на кусочкі і кінуў кругом цэркві, дзе стаялі паскі свяцілі, і паламалі эта прычтыва. Ілі яно саўпала, і ўсе ўшлі, і я ішла, і бацюшка за мной ішоў, і многа жэншчын нас, пеўчых ішло, і ўсе прашлі, а мне нада была падняць, я ж знаю, што яно есці такое, і адумалася, яна ж паламаная. На што я яе ўзяла. Я яе ўзяла і пад вугол кінула. Как раз на вугле кінула, ля цэркві, ля фундамента. Эта было на другі дзень Пасхі. І прыйшла я дамоў, у мяне дзве рукі атнімаюцца, і крычу-вішчу: “Ратуйце! Спасайце!” Эта ж добра, што я сама ўмею. На другі дзень Паскі я не гаварыла. На трэцці дзень я стала каля іконы, прагаварыла тры раза і прайшло.

От ж-цы д. Хальч Ветковского р. Корниковой Марии Федоровны, 1929 г.р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 97. Л. 14-15.

2.Паска. Эта празник гадавой первый. У празник нихто не ходя к людям. Если просить, значить ведьма прыходить прасить што-либа ў празник. Паска, вот, яна идеть к нам Дарьюшка, матавильцы раньшэ были, прали и матали на матавильцы, яна прыходить: “Надеждушка, дай мне матавильца”. А далека жыла. Бацька как увайшоў у хату, как пагнаў яе. Абязательна нада ў гадавой празник што-та прасить у каго-та, што-та ўзять у каго-та. Если яна захочить зделать плоха, так ей не даш, яна украдзеть усё раўно.

От ж-цы Ветки Литвиновой Марии Фадеевны, 1931 г.р., родом из д. Косицкая Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I. Т. 24. Л. 8.

3.На Паску ні ў коім случаі нільзя даваць нікаму нічога з хаты. Асобенна, каторыя людзі знаюць, валшэбніцы, ані абізацельна прыбягуць на Паску прасіць. Эта такой гадавой празнік. Вот, дзеці бегаюць па яічкі, дзіцям даюць. Дзеці завуцца ангелы. Да сямі гадоў. А восем гадоў – он, ужз, отрак.

От ж-цы д. Буда Жгунская Добрушского р. Матвеенко Татьяны Васильевны, 1928 г.р., родом из д. Ларищево Добрушского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2004 г. Т. 31. Л. 32

4. Ад кароўнага

Первым разам, Божым часам Госпаду Богу памалюся, Прысвятой Мацеры Багародзіцы пакланюся.

Была ў мяне скацінка, чорна-белая шарсцінка. Пагнала я ту скацінку на шырокаю далінку, на расу не збіту, на траву не зьету. Прышло к ей тры дзевяць ведзьмаў, тры дзевяць разяў. Тры дзевяць на ўрок шэрсць паддубілі, рогі патупілі, хвасты паадсякалі, карысць забралі. Як стала раба Божая плакаць да рыдаць, пачула з небеса Прачыстая Маць, на залатое крэсла садзілася, па залатой драбінцы спусцілася, к рабе Божай явілася: “Чаго, раба Божая, плачаш, чаго ты рыдаеш?” – “Як мне не плакаць, як мне не рыдаць? Была ў мяне скацінка, чорна-белая шарсцінка. Пагнала я ту скацінку на шырокаю далінку, на расу не збіту, на траву не зьету. Прышло к ей тры дзевяць ведзьмаў, тры дзевяць разяў. Тры дзевяць на ўрок шэрсць паддубілі, рогі патупілі, хвасты паадсякалі, карысць забралі. Узяла Маць Прачыстая ету скацінку, чорна белаю шарсцінку, пагнала на шырокаю далінку, на расу не збіту, на траву не зьету, накарміла, у етай скацінкі малачко прыбыла.

І даю я табе, мая скацінка, хлеб, соль, цэлаю паску, аддай, мая скацінка, з жыллля, полужылля ўсякія ласкі.

Выгаварваю, вымаўляю не на год, не на два, выгаварываю, вымаўляю наўсягда. Ціхенька, легенька пашлі на помашч мой дух скаренька.

От ж-цы д. Залесье Чечерского р. Трушковой Марии Федоровны, 1937 г.р., зап. Новикова Л.А. в 1999 г. Т. 9.

Хамова Паска

1.Вот, про?свірачку мы бяром, а патом артас — хамова пасачка. У міне адзін год ана зацвіла, я сама празявала, ана трошкі зацвіла. Я папыталась у бацюшкі: “Што мне дзелаць? Куда дзець?” А он гаворыць: “Вы можыце яе спаліць у печы. А папялок акуратненька где-та пад ябланьку высыпце, штоб ана ў мусар не пападала — святыня”.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Маевской Марии Петровны, 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Архив автора.

2.Еслі, напрымер, бальны чылавек, і ўжэ пры смерці ляжыць, я дажы магу даць пасвяцёнай вадзічкі і немножка пасхі. Эта так, як прычасціе яму. Хамовай паскі. Толькі хамовай.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Маевской Марии Петровны, , 1938 г.р., зап. Лопатин Г. И. в 2007 г. Архив автора.

Вот, напрымер, іду я здаваць у інсцітут ілі куда-нібудзь, кусочык паскі с сабой узяў і сказаў: “Я к цібе с паскай, а ты ка мне с ласкай. Памяні, Госпадзі, цара Давыда і ўсю кротасць яго”. І такое слова гавораць, еслі куда-та ідзёш на суд ілі куда шчэ. Эта Хамова паска.

От ж-цы д. Копань Речицкого р. Маевской Марии Петровны, , 1938 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Архив автора.

3.Кусочык “хамовай паскі” носяць у кармане, як ідуць на суд:

Я прыходжаю к вам, як к панам,

А шчэ як к баранам.

А я паміж вамі, як авечка,

Каб не было на мяне плахога славечка.

От ж-цы д. Пыхань Ветковского р. Сундуковой Анны Михайловны, (?) г.р., зап. Залевская И.И. в 1991 г. Т. 5. Л. 18.

Яркус. Яркусны хлеб — послі Паскі, у васкрасенне, паслі Паскі — Яркусная нядзеля. Яркус пяклі і давалі. Ета звалась Хамова паска, нядзеля пасля Паскі выйдзя. Послі Паскі — Яркусная васкрысення. Нічога не дзелалі ў еты дзень. У цэркві пабудуць, дай гуляюць. Пяклі бальшую хлябіну, рэзалі па кусочку яркусу таго. Хамову паску рэзалі, па кусочку давалі ўсім. Хамову паску пяклі ў дварэ ў любога. Мне б аддалі, я б спякла. Прасілі спеч. Паска бальшая. Парэжуць па кусочку, хто будзя ў цэркві, даюць. Хамову паску не насілі на кладбішча. Сваю пяклі, насілі.

От п-ки из п. Лядо Ветковского р. Гриньковой Анастасии Ивановны, 1930 г.р., зап. Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 62. Л. 118.

4.Вот, у цэркві, на ўтарую нядзелю Вялікадня празнік ё, дак даюць жа ўсім хлеб на здароўя і для храненія ўсяго года… ці ты ў машыні едзіш, ці ты пешкі ходзіш, штоб крошычка хлеба етага ляжала ў кармані. Ета после Вялікадня на ўтарой нядзелі, точно не скажу: на букву “Ф” (Фама — Хамова пасха) імя мужчыны. Еты хлеб даецца для здароўя ўсяго года. Еты хлеб храняць і ў карманах, і ў кашальках.

От п-ки д. Старое Закружье Ветковского р., Кужэльной Прасковьи Сергеевны, 1934 г.р., зап. Лапацiн Г.I. В 2008 г. в Ветке. Т. 121. Л. 20.

5. Чацверг (пасля Радуніцы) Іхняя мёртвых Вялікадня. Вячэру гатовілі, звалі іх: “Хадзіце ўсі, самі хадзіце, другіх завіце — знаюшчых і не знаюшчых, і на вадзе патапаюшчых, і ў вагні пагараюшчых, і на вайне пагібаюшчых, і так уміраюшчых — хадзце ўсе!” Еслі зваць, так нада зваць усіх.

От ж-цы п. Лядо Ветковского р. Чварковой Анастасии Ивановны, 1915 г.р., зап. Чижова И.Ю. в 1997 г. Т. 56. Л. 69.

Тканіны Вялікодныя

1. У нас адзін рушнічок такі быў, дак спецыяльна баба, паску свяціць ідом, дак яна: “Варячка, пашукай-ка там, у сундуку паску свяціць велікодны рушнічок”. Вот я, ужо, дастану, там большы узор. Кружэвья, наверна, не ўмелі вязаць, дак без укружэв’я. Паску ўверця, расцеля, паску паложа, і паложа ў кашолку паску, а тое ў другія ўцірачкі.Туся наша на кладаўё такія шоўкавыя, аднапольныя — галубыя, зялёненькі, розавы — шоўк, а я, як на кладаўё іду, еты вазьму павешу, пакуль там бываю.

От п-ки из д. Амельное Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р.зап. Лапацiн Г.I., в 2006 г. в Ветке. Т. 117. Л. 73.

2.Ета калісь, “Абыночны” называіцца. Перад Вялікаднем дзелаюць, на паследняй нядзеле, у Пост. У Велікодную суботу. Бабы сабяруцца, хто прядзе, хто тчэ, хто шыя. Задзень штоб здзелаць. Ета старыя людзі. Абрякалісь людзі, хто балеў, а ета ўжо абыдзень — “уцірач” называўся. У цэркавь насілі і вешалі, на Мацер Божаю ілі на Спасіцеля. У Велікодную суботу сабіралісь старухі і дзелалі скоранька.

От ж-цы д. Летяхи Красногорского р. Тимошенко Анны Дмитриевны, 1922 г.р., зап. Новикова Л.А. в 1999 г. Т. 87. Л. 26-27.

Легенда

Ішоў чалавек, паску пасвяціў, да згубіў кусок сала свечанага. Вот ад этага абразаваўся ёжык, штоб яго ніхто не ўзяў у рукі.

От ж-цы д. Красная Буда Добрушского р. Цмык Нины Давыдовны, 1933 г.р., зап. Лопатін Г.И в 2001 г.Т. 76. л. 77.


[1]В основу данной публикации положены материалы этнографических экспедиций Ветковского музея народного творчества, зафиксированные в населенных пунктах Буда-Кошелевского, Ветковского, Добрушского, Кормянского, Речицкого, Чечерского районов Гомельской области, Хотимского и Костюковичского районов Могилевской области, Красногорского района Брянской области. Фрагментально они приводятся в следующих публикациях: Лапацін Г. І. Вялікдзень. Па матэрыялах этнаграфічных экспедыцый. — Роднае слова. 2003. № 2. С. 107-109. “Як у хаце свяшчоная паска… ” /Публ. Лапацiн Г.I.а. // Живая старина. 2005. №1. С. 31-32.

[2] От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. в Ветке. Т. 117. Л. 75. (П-ки: имеются ввиду жители населенных пунктовотселенных в связи с последствиями на ЧАЭС).

[3] От п-ки из п. Лядо Ветковского р. Гриньковой Анастасии Ивановны, 1930 г.р., азп. Романова Л.Д. в 1999 г. Т. 62. Л. 105.

[4] От ж-цы д. Дубровка Добрушского р. Пузиковой Марии Павловны, 1935 г.р., зап. Нячаева Г.Р. в 1999 г. Т. 93. Л. 3. От ж-цы д. Покать Чечерского р. Лукомской Ольги Кирилловны, 1921 г.р., зап. Нячаева Г.Р., Романова Л.Д. в 1999 г. Т. 75. Л. 5.

[5] От ж-цы д. Золотой Рог Литвиновой Ольги Андреевны, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 122. Л. 23. Следует отметить, что данная звапись была сделана во время Великого поста, и “Свеча” была в одеждах черного цвета.

[6] От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2006 г. в Ветке. Т. 117. Л. 92.

[7]От ж-цы г. Ветки Хрущёвой Веры Николаевны, 1922 г.р., родом из п. Рассуха Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I. в 2007 г. Т. 105. Л. 104.

[8] От п-ки из д. Старые Громыки Ветковского р. Громыко Полины Ивановны, 1932 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 7. Л. 8.

[9] От п-ки из д. Ухово Ветковского р. Иванчиковой Агафьи Семеновны, 1925 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в Ветке. Т. 12. Л. 13.

[10]От п-ки из. д. Старое Закружье Ветковского р., Романовской Марии Алексеевны, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в д. Хальч Ветковского р. Т. 117. Л. 7

[11]От п-ки из. д. Старое Закружье Ветковского р., Романовской Марии Алексеевны, 1937 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2005 г. в д. Хальч Ветковского р. Т. 117. Л. 7.

[12]От п-ки из д. Амельное Ветковского р. Грецкой Варвары Александровны, 1925 г.р., зап. Лопатин Г. name=И. в 2007 г. в Ветке. Т. 117. Л. 117.

[13] От ж-цы д. Неглюбка Ветковского р. Ковтуновой Раисы Петровны, 1961 г.р., зап. Лапацiн Г.I. в 2008 г. Т. 131. Л. 3.

[14]От ж-цы д. Шерстин Ветковского р.Чуяшковой Анны Даниловны, 1927 г.р., зап. Лопатин Г. И. у 2009. Т. 126. Л. 12.

[15] От п-ки из д. Габровка Ветковского р. Езерской Ксении Ермолаевны, 1913 г.р., зап. Романова Л.Д. в 2002 г. в Ветке. Т. 70. Л. 6.

[16] От ж-цы Ветки Ткачевой Прасковьи Гавриловны, 1927 г.р., родом из п. Революция Ветковского р., зап. Лапацiн Г.I., Романова Л.Д. в 2001 г. Т. 60. Л. 22.

[17]Посёлок Станки относится к Хальчанскому сельскому совету.

Геннадий Исаакович Лопатин,
ведущий научный сотрудник Ветковского музея
старообрядчества и белорусских традиций им. Ф. Г. Шклярова

Опубликовано: Лопатин, Г. Господен праздник [Текст] / Г. И. Лопатин // Palаeoslavica. Cambridge. 2009. ХVІІ. NO.2. С. 193-220.

Русскоязычный сайт Ветковского музея  Китайскоязычная страница Ветковского музея
logo-5.png  logo-6.png  photo_2024-03-22_22-01-40_1.png
Facebook  vKontakte  Instagram
  Яндекс.Метрика