Стараабрадніцкі іканапіс і унікальная калекцыя прорысаў XVII-XIX стст.
Выстава будзе дзейнічаць з 07.12.19 па 09.02.20 у Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь (г. Мінск).
Назву выставе далі радкі з малітвы Ангелу Грознаму, напісаныя на абгарэлым аркушы XVII ст. з прорысам архангела Міхаіла-Ваяводы.
Веткаўскі музей валодае ўнікальнай калекцыяй прорысаў — контурных малюнкаў, скапіраваных з іконы-арыгінала. Іх узрост ахоплівае гісторыю стараабрадніцкага цэнтра ад XVII да XX ст., вядомага як Ветка-Старадуб'е. Самі ж узоры маглі быць і больш старымі. Прорысы рабіліся ў адзін-тры колеры: чорным прамалёўваліся контуры, чырвоным і вохрыстым — прабела, вахрэнне, рухавікі. Затым малюнкі пераводзіліся на ляўкас іконнай дошкі і прадрапваліся іголкай-граф'ёй. Збор малюнкаў у выглядзе кнігі складаў «арыгінал». Старажытную традыцыю захоўвалі стараабрадцы. З XIX ст. малюнкі сталі збіраць калекцыянеры (напрыклад, «Строгановский лицевой подлинник графа Строганова», 1869). Мясцовы арыгінал перадаваўся з пакалення ў пакаленне іканапісцамі і ніколі не публікаваўся. Ён, а таксама ўнікальны рукапіс — «Гомельскі тлумачальны іканапісны арыгінал» — прадстаўлены на выставе разам з арыгінальнымі матэрыяламі іканапісу і іконамі веткаўскай школы.
Дзве традыцыі стараабрадніцкага іканапісу — веткаўскі папоўскі і паморскі беспапоўскі — паказваюць на розніцу ў дачыненні да шануемага абраза і ў спосабах яго ўвасаблення. Парадокс: самы знакаміты паморскі мастак Гаўрыіл Яфімавіч Фралоў (1854–1930) паходзіць са слабады Міцькоўка Чарнігаўскай губерні, з гэтага самага стараабрадніцкага «космасу» Веткі-Старадуб’я. Нездарма іконы майстра ёсць у Веткаўскім музеі. Гісторыя дынастыі сям'і Фраловых стала падставай для экспедыцыі музейных супрацоўнікаў у Эстонію.
У 43-й главе «Стоглава» (1551) прапаноўвалася «писать образ по образу и по подобию по существу, смотря на образ древних живописцов, и знаменовати с добрых образцов». Прорысы ўтрымлівалі нязменны кананізаваны іконаграфічны вобраз. Аднак параўнанне прорысаў і ікон веткаўскага і паморскага пісьма ўяўляе творчы працэс знутры: жывапісныя кампазіцыі па-рознаму і істотна развіваюць кананічныя ўзоры.
Ветка, дасягнуўшы росквіту ў XVIII ст., далёка за сваімі межамі славілася майстрамі-іканапісцамі. Яна натхніла на з'яўленне ў будучыні іншых лакальных іканапісных школ «па ўсім стараабрадніцкім свеце», куды мігравалі мясцовыя майстры і перавозілі гатовыя творы сакральнага мастацтва.
Прорыс як частка тэхналагічнага працэсу нараджэння іконы, безумоўна, сімвалічная сама па сабе. Яна дае магчымасць майстру захоўваць тую магутную шматвяковую традыцыю, якая толькі і здольная ўтрымаць і прадставіць вобраз нябачнага духоўнага свету, але такога ж рэальнага, як і фізічны. Прорыс уяўляў абрыс, контур, які ўвасаблялўся іканапісцам у плоць фарбавага пласта — і ажыццяўлялася Богаяўленне!
