Л. А. Новікава, Г. Р. Нячаева

Частата ўжывання арнаментальных элементаў на ткацкіх вырабах. Статыстычны звод

(паводле картатэк «Арнаментальны элемент і месца яго ўжывання»)

Геаметрычныя формы і архаічная семантыка знакаў

у арнаментах кашуль, платкоў, абрусаў

Тэмы:

Геамет-рычныя формы

Зігзаг

Касыя асіметрычныя фігуры, няпоўныя

Касыя крыжы

Глухія ромбы

і

ланцугі

Гарадчастыя ромбы

Семанты-чныя вобразы

Безупыннасць

вада, змяя; межавы знак. Развіццё: раслінныя ўюны – хмель, вінаград.

Незавершанасць; знак Таго боку рэчаіснасці, сувязі з ім ды істотамі нізу. Развіццё расліннага сэнсу: прарастанне.

Межавы знак. Пераход, разбурэнне і памнажэнне, апладненне; мужчынскі сімвал. Знак культурнага падзелу.

Земляробчы код: знак узворвання; жывёльны код: знак “казла”.

Язычніцтва: сувязь з Перуном; Хрысціянстваандрэеўскі крыж.

Закрытае, дзявоцкае, цэлае. Жаночы сімвал ‘неабуджана-сці’.

У выніку злучэнняў ланцуг – знак сувязі і бесперапын-насці, замкнутасці.

Земляробчы код: раслінная сіла цэлай альбо ўзоранай зямлі (паміж ўнутранымі формамі – шэраг апазіцый). Жывёльны код: лапа, сувязь з Вялесам.

Код пола-узроставы: узрастанне і дзявоцтва (цэлыя знакі), альбо квітненне у замужжы (раскрыжава-ныя знакі).

Геаметрычныя формы і архаічная семантыка знакаў у арнаментах (працяг)

Тэмы:

Геамет-рычныя формы

Ромбы з адтулінамі – “вочкамі”

Прамыя крыжы

Прамакутнікі

Зоркі

Колы

і

разеткі

Семанты-чныя вобразы

‘Зоркія’ ромбы. Вока, зрок са шматлікімі рэалізацыямі ў розных кодах.

Асвяшчэнне (любыя ўзоры: “хрясты”), даўні сімвал нябеснага, вогненага пачатка жыцця. Мужчынскі сімвал. Хрысціянізаваны знак культурнага падзелу.

Агароджы, стаўпы, сімвалічныя прылады, зброя, ў жывёльным кодзе – зубы.

Нябесны, начны, ніжні, зорны. Збройны ды кветкавы сэнс.

Сонечныя сімвалы з развіццём раслінага сэнсу; кветкі, яблыкі.

Размеркаванне арнаменту па кампазіцыйных частках кашуляў

Арнаменталь-ныя элементы

Агульная колькасць

каўнер

Абшлагі

Рукаў

зарукаў’е

падол

рубец

калодка

узор

белая часка

чырвоная частка

мярэжжа

калодка

узор

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Абгонкі

1

1

Адкоскі

45

28

16 (17)

(2)

1

Балонкі

4

4

Барабаны

24

5

4

15

Бліскучкі

1

1

Бярвеньне

11

1

10

Вабразкі

26

5

1

20

Вакенцы

14

5

9

Валоўкі

19

1

14

(15)

4

Васількі

1

1

Васьмірожкі

46

2

3

8(9)

3

22

2

Вашан?чкі

8

2

6

Веряб’і

82

7

(12)

18

(23)

1

28

(31)

4

(7)

5

8

(9)

1

(7)

10

(18)

Верашчацкі

7

7

Вінаград

37

1

(3)

3

(4)

15

(24)

18

(34)

Вішанькі

1

1

Вочкі

7

(1)

2

2(3)

3

Вароньнія вочкі

52

17

(19)

13

(15)

12

(13)

2

3

(1)

5

(7)

Вуткі

3

3

Вырэзь

14

7

(13)

7

(14)

Гарлячка

45

4

6

3

14

2

3

13

Гвазьдзікі

4

1

1

2

Глухоўка

65

13

(17)

19

(21)

8

(12)

3

(6)

2

2

5

(6)

13

(15)

Голавы

6

1

3

1

1

Г?лубы

18

15

(16)

3

Грябёнкі

15

3

3

3

5 (6)

1

Гуркі

2

2

Гусіныя лапкі

1

1

Гяргеня

22

2

8

2

4

2

4

Драбніца

3

3

Дугі

1

1

?лка

71

35

(36)

1

7

(8)

18

10

Жабачкі

1

1

Жалудзьдзе

5

3

1

1

Жарэльле

34

5

7

1

4

2

2

13

Жучкі

4

1

1

2

Замочкі

2

1

1

Зоркі

15

5

(6)

3

1

5

1

Казлы

72

9

(18)

7

(12)

18

(35)

9

(13)

4

(10)

9

(14)

16

(27)

Какоцьце

3

3 (4)

Калодкі

9

8

1

Калодка з крывулькаю

1

1

К. Белая сякерка

1

1

К. Белы верябей

1

1

К. вераб’і

3

3

К. зубатая

10

3

7

К. кучаряўка-верабей

2

2

К. малая

1

3

К. мышыная сьцежка

5

1

1

1

2

К. пальцы

1

1

К. простая

3

2

1

К. сьвіная сьцежка

1

1

К. сьмешная

6

3

3

К. з закладаньнем

1

1

К. з п’яўкай

7

3

2 (3)

2 (3)

Ніток абатканы п’яўкай

1

1

К. з сабачкамі (сабачкі)

2

1

1

К. цёмная

2

2

К. чарачка

2

2

Перярукаўка

1

1

Правадзец

2

1

1

Пруцікі

4

1

3

К. чахонь

25

23

2

Пляшывы перабор

2

2

Кап’ё

35

3

2

1

4

6

11

(12)

8

Капыткі

1

1

Карманы

28

23

5 (7)

Каробачкі

10

1

5

1

2

1

Карты

1

1

Кацельле

13

10

(11)

1

2

Кліньне

19

7

(12)

3

(6)

3

(11)

(1)

(2)

6

(11)

Ключыкі

6

1

1

1

1

2

Кружочкі

2

2

Крывуля

106

56

(67)

32

4

(6)

2

(3)

6

6

(10)

Крыльле

1

1

(1)

Крючча

10

8 (9)

1

1

(1)

Кубікі

2

1

1

Кулачча

7

7

Кусты

2

2

Кучаряўкі

69

21

(23)

17

(18)

8

7

5

3

(7)

8

Ланцугі

3

1

1

1

Лапа

217

2

2

89

(95)

1

14

(15)

46

31

(34)

32

(33)

Лісты

1

(1)

1

Лічманы

3

2

1

Лотаць

24

4

9

6

5

Луска

1

1

Лятуны

2

1

1

Ляхоўка

3

1

1

1

Мушкі

2

1

1

Мядзьведзі

113

2

41

(43)

1

16

17

8

(10)

28

(29)

Насьцілкі

6

2

2

2

Нумары

1

1

Ніткі

7

6

1

Павукі

21

1

2 (4)

1

17

(19)

Палаценца

1

1

Піражкі

2

1

1

Плашка

6

3 (7)

2 (4)

1

Праскуркі

4

1

2 (3)

1 (2)

Разгоны

6

3 (3)

4

Расколкі

1

(3)

(2)

1

Рачкі

24

9

1

5

6

7

2

Рэпка

1

1

Рожа

4

4

Рэдзька

57

1

9

13

16

(17)

4

14

Ряшотка

19

3

1

(2)

10

1

4 (9)

Сабачае вясельле

1

1

Сады

2

2

Самавары

2

1

1

Са скацерцяў

2

2

Сякеркі

31

13

7 (9)

1

4

2

1 (2)

1

2

Сьліўкі

19

7

7

1

1

3

Старцы

3

1

1

1

Стоўпікі

19

11

(16)

4

(6)

2

1

1

Хвосьцікі

2

2

Хмель

3

3

Хрясты

53

11

(14)

6

(8)

12

(14)

3

6

2

2

5

6

Цыгане

13

13

Цэпачка

1

1

Цярэшка

1

1

Цясёмачка

1

1

Чорцікі

2

1

1

Чаўнакі

1

1

Яблака

70

5

7

8 (9)

18 (21)

30 (31)

2

Усяго

2242

326

250

56

464

112

62

114

200

43

363

253

Геаметрычныя тэмы арнаменту. Частата ўжывання па розных арнаментальны зонах кашулі

Месца

арнамента

на кашулі

Зігзаг

Касы асімітрычныя фігуры

Касыя крыжы

Глухія ромбы і ланцугі

Гарадчастыя ромбы

Раскрыжаваныя ромбы

Ромбы з адтулінамі – “вочкамі”

Прамыя крыжы

Прамакутнікі

Зоркі

Коп’ і і разеткі

Ворат

305

80

26%

40

13%

21

7%

22

7%

30

10%

29

10%

26

9%

41

13%

11

4%

5

2%

Абшлагі

225

40

18%

25

11%

14

6%

34

15%

24

11%

4

2%

31

14%

26

12%

20

9%

7

3%

Зарукаўе

204

27

13%

15

7%

25

12%

20

10%

67

33%

2

1%

4

2%

7

3%

3

1, 5%

10

5%

24

12%

Рубец

243

13

5%

13

5%

46

19%

29

12%

74

30%

30

12%

24

10%

2

1%

10

4%

2

1%

Рукаў (мярэжка)

109

1

1%

24

23%

20

18%

33

30%

21

19%

9

8%

1

1%

Рукаў

(узор)

438

12

3%

35

8%

95

22%

27

6%

152

35%

30

7%

35

8%

15

3%

3

<1%

14

3%

20

5%

Падол

(узор)

292

29

10%

10

9%

51

18%

29

10%

50

18%

38

13%

10

3%

7

2%

38

13%

30

10%

Звод тэм арнаментаў па змяншэнню ўжывання. Кашуля

1

2

3

4

5

Ворат

Зігзаг

Касое

Прамая агародж.

Гарадчастыя ромбы

‘Зоркія’

ромбы

Прамыя крыжы

Абшлагі

Зігзаг

Глухія ромбы,

‘зоркія’ ромбы

Прамыя

крыжы

Касое

Гарадчастыя ромбы

Зарукаўе

Гарадчастыя ромбы

Зігзаг

Касыя

крыжы

Кацелкі

Глухія ромбы

Рубец

Гарадчастыя ромбы (>глухія)

Касыя

крыжы

‘Зоркія’

ромбы

Глухія

ромбы

Прамыя крыжы

Рукаў

(мярэжка)

Гарадчастыя ромбы (>глухія)

Касыя

крыжы

‘Зоркія’

ромбы

Глухія

ромбы

Прамыя крыжы

Рукаў

(узор)

Гарадчастыя ромбы

Касыя

крыжы

‘Зоркія’ ромбы, касое

Раскрыжаваныя ромбы

Глухія

ромбы

Падол

(узор)

Касыя

крыжы

Гарадчастыя ромбы

Раскрыжаваныя ромбы

Зоркі

Зігзаг, гл.ромбы, кацелкі

Размеркаванне арнаментаў па кампазіцыйных частках платка

Арнамента-льныя элементы

Агульная колькасць

Калодка краю

Узор

краю

Узор

поля

Васьмірожкі

1

1

Верабей

15

6

9

Вуткі//сабачкі//вуткі

7

7

Галубы

4

4

Глухоўкі

25

25

Драбніцы

10

6

4

Елка

2

2

Жабкі

2

2

Жучкі

1

1

Зьвёздачкі

1

1

Казёл

21

20

1

Калёсы (каткі)

9

9

Калодкі

5

1

4

К.абтыканая

7

3

4

Калодка зубатая

35

16

19

К. з нітком

2

2

К. ніток

3

3

К. правадцы

11

2

3

6

К. простая

34

9

25

К. п’яўка,

з п’яўкаю

3

1

2

К.расколатая

5

3

2

К.сьмешная

18

5

13

К. з сякеркамі

1

1

К.цёмная

2

2

К.чаркі

5

2

3

К.чахонь

20

11

9

Каробачкі

2

2

Кліны

1

1

Ключыкі

2

2

Крывуля

11

11

Лапа

14

14

Лотаць

2

2

Мушкі

28

1

1

26

Мядзьведзі

5

5

Набор насвоеўскі

1

1

Плашка

2

2

Расколка

2

2

Рачыкі

1

1

Ряшоткі

1

1

Сабакі

5

2

3

Селяжкі

1

1

Старчыкі

1

1

Сякеркі

25

9

13

2

Хрясты, хрэшчыкі

14

2

12

Цярэшкі//

сабачкі

15

2

13

Яблакі

5

1

4

Ўсяго зафіксавана

387

87

154

145

Размеркаванне арнаментаў па кампазіцыйных частках абруса

Арнамента-льныя элементы

Агульная колькасць

Калодка краю

Узор

краю

Узор

поля

Мярэжка

Балонкі

13

13

Верабей

3

1

2

Вакенца

2

2

Васьмірогі

4

3

1

Вядзьмедзі

33

7

2

24

Гарлячка

2

2

Гергеня

1

1

Глухоўкі

1

1

Грябёнкі, гребяшкі

8

1

7

Гусіная лапка

1

1

1

1

Елка

11

11

Жалудзьдзе

3

1

1

1

Жарэльле

2

2

Казёл

14

9

5

Калодка

1

1

Калодка зубатая

4

3

1

Калодка прастая

2

2

Кароста

1

К. пальцы

1

1

К. павукі

1

1

К. правадцы

1

1

К. пруцікі

2

2

Клін

3

2

1

Ключыкі

1

1

Кулачча

2

1

1

Кругі, кружочкі

3

3

Кручча

2

2

Крывулька

1

1

Кучаряўкі

8

1

6

1

Лапа

47

23

2

22

Лотаць

2

2

Ніток

5

5

Рачыкі

1

1

Рэдзька

10

2

8

Ряшоткі

5

2

3

Сады

13

13

Сьцежачкі

2

1

1

Сякеркі,

3

3

Хрясты

хрэшчыкі

5

2

1

2

Чамаданы

1

1

Чаўнакі

3

3

Чахонь

6

6

Яблакі

3

1

2

Усяго

237

18

69

77

73

Частата ўжывання асобных элементаў па арнаментальных зонах

ткацкіх вырабаў. Зводная табліца

Элементы

арнаменту

Агульная колькасць

Уваходы

зарукаўе

Асноўны

узор

Калодкі

асноўнага узору

Поле

Мярэжкі

каўнер

абшлагі

рукаў

падол

абрус

платок

Рукаў

падол

абрус

платок

абрус

Рукаў

платок

Рукаў

рубец

абрус

белая частка

чырвоная частка

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Абгонкі

1

1

Адкоскі

48

28

17

2

1

Балонкі

17

13

4

Барабаны

24

5

4

15

Бліскучкі

1

1

Вабразкі

26

1

5

20

Вакенцы

16

5

9

2

Валоўкі

20

1

15

4

Васількі

1

1

Васьмірожкі

45

2

3

3

9

22

3

2

1

Вашан?чкі

8

2

6

Веряб’і

131

12

23

5

1

7

1

9

9

6

2

31

7

18

Верашчацкі

7

7

Вінаград

65

3

24

4

34

Вішанькі

1

1

Вочкі

9

1

2

3

3

Вароннія вочкі

60

19

15

13

7

1

2

3

Вуткі

10

3

7

Вырэзь

27

13

14

Гарлячка

47

4

6

2

3

3

14

13

2

Гвазьдзікі

4

1

1

2

Гергеня

23

2

4

8

2

1

2

4

Глухоўка

107

17

21

2

12

6

25

2

6

15

1

Голавы

6

3

1

1

1

Г?лубы

23

16

3

4

Грябёнкі

24

3

3

3

1

1

7

6

Гуркі

2

2

Гусіныя лапкі

2

1

1

Драбніца

13

6

3

4

Дугі

1

1

?лка

86

8

36

18

11

2

1

10

Жабкі

3

2

1

Жалудзьдзе

8

3

1

1

1

1

1

Жарэльле

36

5

7

2

1

2

2

4

13

Жучкі

5

1

1

1

2

Замочкі

2

1

1

Зводжанне

1

1

Зоркі, зьвёздачкі

17

6

3

3

5

1

1

Казлы

164

18

12

10

35

14

9

20

1

13

27

5

Какоцьце

4

4

Калёсы, каткі

9

9

Калодкі

15

8

1

1

1

4

К. абтыканая

7

3

4

К. бярвеньне

11

1

10

Калодка з крывулькаю

1

1

К. Белая сякерка

1

1

К. Белы верябей

1

1

К. вераб’і

3

3

К. зубатая

49

3

7

3

16

1

19

К. кучаряўка-верабей

2

2

К. малая

3

3

К. мышыная сьцежка

5

1

1

2

1

К. пальцы

2

1

1

К. простая

39

2

1

2

9

25

К. сьвіная сьцежка

1

1

К. сьмешная

24

3

3

5

13

К. сьцежкі

2

1

1

К. з закладаньнем

1

1

К. з нітком

2

2

К. з п’яўкай

12

3

3

1

3

2

Ніток абатканы п’яўкай

1

1

К. з сабачка-мі (сабачкі)

2

1

1

К. з сякеркамі

1

1

К. расколатая

5

3

2

К. цемная

5

2

2

1

К. чарачка

7

2

2

3

Кароста

1

1

Перярукаўка

1

1

Правадзец

14

1

3

2

1

1

6

Пруцікі

6

1

2

3

К. чахонь

45

23

2

11

9

Пляшывы перабор

2

2

Кап’ё

36

3

2

6

1

12

4

8

Капыткі

1

1

Карманы

30

23

7

Каробачкі

12

1

5

1

2

2

1

Карты

1

1

Кацельле

14

11

2

1

Кліньне

47

12

6

2

11

2

1

1

11

1

Ключыкі

9

1

1

1

2

1

2

1

Кружочкі

5

3

2

Крывуля

136

67

32

3

6

6

11

1

10

Крыльле

2

1

1

Крючча

14

1

9

1

2

1

Кубікі

2

1

1

Кулачча

8

7

1

Кусты

2

2

Кучаряўкі

84

23

18

8

7

1

6

7

5

8

1

Ланцугі

3

1

1

1

Лапа

289

2

46

95

34

23

14

2

2

1

15

33

22

Лісты

2

1

1

Лічманы

3

2

1

Лотаць

28

4

6

2

9

5

2

Луска

1

1

Лятуны

2

1

1

Ляхаўка

3

1

1

1

Мушкі

30

1

1

1

1

26

Мядзьведзі

156

2

17

43

10

7

5

2

1

16

29

24

Набор нясвоеўські

1

1

Насьцілкі

6

2

2

2

Нумары

1

1

Ніткі

15

1

3

5

6

Павукі

26

1

4

19

1

1

Палаценца

1

1

Піражкі

2

1

1

Плашка

14

7

4

1

1

1

Праскуркі

6

1

3

2

Разгоны

7

4

3

Расколкі

8

3

2

1

2

Рачкі

32

9

1

6

5

7

1

1

2

Рожа

4

4

Рэдзька

68

1

17

9

4

2

13

14

8

Рэпка

1

1

Ряшотка

32

3

1

1

2

9

1

2

3

10

Сабакі, сабачкі

5

2

3

Сабачае вясельле

1

1

Сады

15

13

2

Самавары

2

1

1

Са скацерцяў

2

2

Селяжкі

1

1

Сьліўкі

19

7

7

1

1

3

Старцы

4

1

1

1

1

Стоўпікі

26

16

6

1

2

1

Сякеркі

62

13

9

2

1

13

1

9

3

4

2

3

2

Хвосьцікі

2

2

Хмель

3

3

Хрясты

79

14

8

2

14

5

2

12

2

1

3

6

2

6

2

Цыгане

13

13

Цэпачка

1

1

Цярэшка

16

2

1

13

Цясёмачка

1

1

Чамаданы

1

1

Чахонь

6

6

Чорцікі

2

1

1

Чаўнакі

4

1

3

Яблака

83

5

7

21

9

31

1

4

1

2

2

Усяго: 2867

326

250

200

464

363

71

154

56

43

16

88

77

112

62

145

114

253

73

Кашуля. Платок. Абрус.

Найбольш ужывальныя арнаментальныя элементы

Элементы

арнаменту

Агульная колькасць

Уваходы

зарукаўе

Асноўны

узор

Калодкі

асноўнага узору

Поле

Мярэжкі

каўнер

абшлагі

рукаў

падол

абрус

платок

рукаў

падол

абрус

платок

абрус

Рукаў

платок

зарукаўе

рубец

абрус

белая частка

чырвоная частка

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Адкоскі

48

28

17

2

1

Балонкі

17

13

4

Барабаны

24

5

4

15

Вабразкі

26

1

5

20

Вакенцы

16

5

9

2

Валоўкі

20

1

15

4

Васьмірожкі

45

2

3

3

9

22

3

2

1

Веряб’і

131

12

23

5

1

7

1

9

9

6

2

31

7

18

Вінаград

65

3

24

4

34

Вароньнія вочкі

60

19

15

13

7

1

2

3

Вырэзь

27

13

14

Гарлячка

47

4

6

2

3

3

14

13

2

Глухоўка

107

17

21

2

12

6

25

2

6

15

1

Г?лубы

23

16

3

4

Грябёнкі

24

3

3

3

1

1

7

6

Гяргеня

23

2

4

8

2

2

4

Драбніца

13

6

3

4

?лка

86

8

36

18

11

2

1

10

Жарэльле

36

5

7

2

1

2

2

4

13

Зоркі, зьвёздачкі

17

6

3

1

5

1

1

Казлы

164

18

12

10

35

14

9

20

1

13

27

5

Калодкі

15

8

1

1

1

4

К. бярвеньне

11

1

10

К. зубатая

49

3

7

3

6

1

19

К. простая

39

2

1

2

9

25

К. сьмешная

24

3

3

5

13

К. з п’яўкай

12

3

3

1

3

2

К. чахонь

45

23

2

11

9

Кап’ё

36

3

2

6

1

12

4

8

Карманы

30

23

7

Каробачкі

12

1

5

1

2

2

1

Кацельле

14

11

2

1

Кліньне

47

12

6

2

11

2

1

1

11

1

Крывуля

136

67

32

3

6

6

11

1

10

Крючча

14

1

9

1

2

1

Кучаряўкі

84

23

18

8

7

1

6

7

5

8

1

Лапа

289

2

46

95

34

23

14

2

2

1

15

33

22

Лотаць

28

4

6

2

9

5

2

Мушкі

30

1

1

1

1

26

Мядзьведзі

156

2

17

43

10

7

5

2

1

16

29

24

Ніткі

15

1

3

5

6

Павукі

26

1

4

19

1

1

Плашка

14

7

4

1

1

1

Правадец

14

1

3

2

1

1

6

Рачкі

32

9

1

6

5

7

1

1

2

Рэдзька

68

1

17

9

4

2

13

14

8

Ряшотка

32

3

1

1

2

9

1

2

3

10

Сады

15

13

2

Сьліўкі

19

7

7

1

1

3

Стоўпікі

26

16

6

1

2

1

Сякеркі

62

13

9

2

1

13

1

9

3

4

2

3

2

Хрясты

79

14

8

2

14

5

2

12

2

1

3

6

2

6

2

Цыгане

13

13

Цярэшка

16

2

1

13

Яблака

83

5

7

21

9

31

1

4

1

2

2

Усяго: 2604

309

222

187

421

346

68

134

47

32

8

74

64

89

51

125

113

243

71

Людміла Андрэеўна Новікава,

навуковы супрацоўнік Веткаўскага музея

стараабрадніцтва і беларускіх традыцый імя Ф.Р. Шклярава

Галіна Рыгораўна Нячаева,

дырэктар Веткаўскага музея

стараабрадніцтва і беларускіх традыцый ім. Ф.Р. Шклярава

Частата ўжывання арнаментальных элементаў на ткацкіх вырабах. Статыстычны звод // Навуковыя запіскі Веткаўскага музея народнай творчасці. – Гомель, 2004.

Русскоязычный сайт Ветковского музея  Китайскоязычная страница Ветковского музея
logo-5.png  logo-6.png  photo_2024-03-22_22-01-40_1.png
Facebook  vKontakte  Instagram
  Яндекс.Метрика